تبيين نقش عوامل ژئوپليتيكي بر استقرار رژيم حقوقي درياي خزر

خزر، درياي بسته​اي است كه تاكنون رژيم حقوقي آن تعيين نشده است. مشكل اصلي عدم استقرار رژيم حقوقي خزر، ريشه در شرايط جغرافيايي آن دارد. كنوانسيون 1982، استقرار رژيم حقوقي درياهاي بسته را در اختيار كشورهاي  ساحلي گذاشت. عدم اتفاق آراء در چگونگي تحديد حدود، خزر را به يكي از مناطق بحراني تبديل كرد. شرايط خاص ژئوپليتيكي بعد از فروپاشي شوروي، زمينه ساز قلمروسازي، حوزه نفوذ، رقابت بين قدرتهاي منطقه​اي و فرامنطقه​اي گرديد. هرگونه توافقات و همكاري​هاي منطقه​اي از جمله تعيين رژيم حقوقي را به چالش كشيد و توانست آن را به تأخير بياندارد. تحقيق حاضر نيز بر آن است تا نقش شرايط ژئوپليتيكي را به​عنوان يكي از عوامل جغرافيايي تأثيرگذار در استقرار رژيم حقوقي درياي خزر مورد بررسي قرار دهد. مؤلفه­هاي ژئوپليتيكي مي­توانند در تعيين مرز دريايي و دستيابي بيشتر به مناطق دريايي تأثيرگذار باشند. اين مؤلفه​ها شامل الگوي روابط درون منطقه­اي، قلمروسازي، حوزه نفوذ، رقابت، حضور و تهديدات قدرت­هاي منطقه​اي و فرامنطقه­اي باشند كه مطابق با كنوانسيون 1982 مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج به​دست آمده نشان مي​دهد كه بهره‌برداري از منابع هيدروكربن و انتقال آن موجب حضور كشورهاي فرامنطقه‌اي با علايق اقتصادي و استراتژيك متفاوت، در منطقه خزر شد. كشورهاي قزاقستان، تركمنستان و آذربايجان به جهت عدم اعتماد به قدرت​هاي منطقه​اي و ترس از آنها خواهان حضور قدرت​هاي فرامنطقه​اي، در ابعاد سياسي، نظامي، اقتصادي مي​باشند و قدرت​هاي منطقه​اي (ايران و روسيه) حضور قدرت​هاي فرامنطقه​اي بويژه آمريكا را موجب تهديد حوزه نفوذ خود قلمداد مي​كنند و در پي رقابت با آنها بر آمده​اند.