آه، صيقلِ دل و روح

«آه» يكي از عناصر مهم و محوري مضمون‌سازي در شعر فارسي است و شاعران و عارفان در شعر خود با استفاده از اين واژه، مضامين عرفاني متنوّعي خلق كرده‌اند. ذكر و دعا زماني كه از مرحلۀ زباني به مرحلۀ وجودي و قلبي مي‌رسند، تأثيرگذارتر و بابركت‌تر مي‌شوند، علّت تأثيرگذاري فوق‌العاده آه هم در اين است كه آه ذكر و استغاثه‌اي وجودي و قلبي است، هركس كه آه مي‌كشد، در حقيقت از ته دل، به خداوند تبارك و تعالي استغاثه و طلبِ نياز كرده است. هرقدر انسان عاجزتر و درمانده‌تر باشد، آهش قوي‌تر و تأثيرگذارتر مي‌شود و تركيباتي چون «زورِ ناتواني» و «قدرتِ عجز» كه در متون عرفاني فراوان به‌كار رفته‌اند، اشاره به اين امر دارند كه قدرتِ افراد عاجز و ناتوان در آه تأثيرگذارشان است. در اين جستار، اقسام آه و نقش آنها در آرامش و تكامل معنوي انسان و مضمون‌هاي خلق شده از اين واژه در معرض نقد و بررسي قرار گرفته است. پژوهش، براساس نحوۀ كاربرد اين واژۀ مضمون‌ساز در آثار مهمّ عرفاني و ملاحظۀ ديدگاه‌هاي صاحب‌نظران و دريافت بي‌واسطه از آنها به روش تحليل محتواي اين آثار صورت گرفته است. نتيجه كلّي مقاله اين است كه آه كشيدن، در تقويت سيستم ايمني بدن و آرامش و سلامتي جسمي و روحي انسان نقش مهمّي را ايفا مي‌كند و آه‌هاي احساسي و عاطفي در جلا و صفاي آيينۀ دل و روح مؤثّر بوده و در نهايت، موجب تعالي و كمال آدمي مي‌شود و همۀ اينها نشانه‌هايي از نظم شگفت‌انگيز هستي و آفرينش احسن است.