آيا گلستان سعدي مقامه است؟

گلستان سعدي از مهمترين آثار نثر فارسي است كه ديدگاه منسجم و واحدي درباب نوع‌شناسي آن وجود ندارد، امّا اغلب، از تأثير مقامات بر سبك نگارش آن سخن گفته‌اند و اين امر، بر پژوهش‌هاي دربارۀ گلستان نيز تأثير گذاشته‌است. اين مقاله، تلاشي است در جهت نوع‌شناسي گلستان سعدي و تصحيح خطاي رايجي كه گلستان را اگر نه مقامات، تقليدي از اسلوب مقامه‌نويسي عربي مي‌داند. به اين منظور، ابتدا ضمن تعريف دقيق مقامه و ويژگي‌هاي آن در سه سطح ساختار روايي، موضوع و درونمايه و انشاي مقامات، روايت‌هاي گلستان سعدي را از اين زوايا مورد بررسي قرار مي‌دهد. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه گلستان سعدي، در هر سه سطح يادشده، با مقامات تفاوت‌هاي آشكار و اساسي دارد و به اين جهت، علي‌رغم شباهت‌هايي كه در لحن بيان مطالب در مقامات و حكايت‌هاي سعدي ديده مي‌شود، نمي‌توان گلستان را مقامه ناميد. در ادامۀ بحث، ضمن برشمردن ويژگي‌هاي حكايت‌هاي اخلاقي، نشان داده مي‌شود كه گلستان سعدي، مجموعه‌اي از حكايت‌هاي اخلاقي است كه در عين حال، با پيش‌نمونه‌هاي سنّتي اين نوع حكايت تفاوت‌هايي دارد.