علم معاني در گذر از سبك‌هاي شعر فارسي

علم معاني يكي از شاخه‌هاي اصلي علوم بلاغي است كه مي‌كوشد با معرفي ظرفيت‌هاي زباني، پيوندي ماندگار بين آثار ادبي و مخاطبان آن برقرار كند. از اين رو بررسي چگونگي پيوند آثار ادبي و خالقان آن با ذوق مخاطبان دوره‌هاي گوناگون، موضوع اصلي اين علم است. از آن‌جايي كه شيوه‌هاي شعري و ذوق مخاطبان، دگرگوني‌هاي بسيار مي‌پذيرد، بايسته است مباحث علم معاني نيز متحول شود. اين مقاله كوشيده است در قالب نمونه‌هاي شعري از سبك‌هاي مختلف در شيوه‌اي توصيفي، تحليلي و تطبيقي، فراز و فرودهاي علم معاني را در گذر از سبك‌هاي شعري مورد بررسي قرار دهد و به اين پرسش پاسخ دهد كه آيا علم معاني پا به پاي تحولات شعري و دگرگوني‌ ذائقه مخاطبان شعر فارسي متحول شده است؟ پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه علي‌رغم دگرگوني‌هاي بسيار در زمينه‌هاي وزن، معنا، زبان، سبك و مخاطب شعر فارسي، تحولات چنداني در علم معاني به وجود نيامده است. از اين رو از ميزان كارآمدي اين علم در نقد بلاغي شعر فارسي كاسته شده است. بديهي است ارائه نمونه‌هاي عملي از بررسي جنبه‌هاي بلاغي اشعار سبك‌هاي مختلف مي‌تواند نقاط قوت و ضعف علم معاني را آشكار سازد و زمينه را براي تحول و كارآمدي اين دانش فراهم آورد.