ساختارهاي مقامه و يك مقامه كامل در بوستان

اشعار عربي و ملمعات سعدي حاكي از تسلط او به زبان عربي است؛ اثرپذيري او از مقامه هاي بديعي و حريري را نيز بايد از نشانه هاي غور او در ادب عربي دانست. اين تأثير تنها در گلستان كه نمودهاي مقامه گون دارد و بسياري از فضلا درباره ساختار مقامه گون آن سخن رانده اند، منحصر نيست؛ بوستا ننيز در موارد متعددي نمودهاي مقامه گون دارد. حكاياتي با مضامين تكدي گري، مسافرت، مهماني، شعرداني، نصيحت گري و مواردي ديگر در بوستان، همگي مضامين پر تكرار مقامات است. سعدي نيز به عنوان نويسنده حكايات گاه نقش مولف (بديع الزمان يا حريري) را ايفا مي كند، گاه نقش راوي (عيسي بن هشام يا حارث بن همام) و گاه نقش قهرمان (ابوالفتح اسكندري يا ابوزيد سروجي). در اين مقاله نمونه هايي از هر يك از شاخصه هاي مذكور در بوستان به شيوه اي توصيفي و تطبيقي با نمونه هاي همسان آن در مقامات بديعي، حريري و حميدي تبيين شده و سپس ضمن تطبيق شاخصه هاي مقامه اي مستقل در بوستان با شاخصه هاي مقامات بديع الزمان و حريري، ميزان بهره گيري سعدي از اين فن مشخص شد و نشان داده شد كه ساختار اين مقامه با ساختار و خويش كاري هاي همه مقامات كاملاً هماهنگ است و مي توان آن را مقامه اي كامل در بوستان ناميد. و نيز بعضي از سفرهاي سعدي را كه برخي در پي مستند سازي آن هستند، بايد از سفرهاي خيالي از قبيل سفرهاي قهرمانان و نويسندگان مقامه ها تلقي كرد.