ازتوباكتر و نقش آن در مديريت حاصخيزي خاك

ازتوباكتر باكتريگرم منفي، هوازي، شيميوارگانوتروف  در اشكال ميله اي، كروي و بيضوي مي باشد. اين باكتري متعلق به رده گاماپروتئوباكتري ها و خانواده سودوموناداسه بوده و هفت گونه دارد. ازتوباكتر فاقد توان اسپورزايي است ولي معمولاً تشكيل كيست مي دهد. گونه‌هاي مختلف ازتوباكتر از مناطق بسيار گرم و حاره تا مناطق قطبي و در محدوده pH 3 تا 9يافت مي‌شوند. با اينحال عمدتاً در خاك هاي خنثي تا قليائي يافت مي‌شوند. ازتوباكتر قادر به تثبيت نيتروژن مولكولي به صورت غير همزيست مي باشد. اين باكتري مي تواند انواع اسيدهاي آمينه، ويتامين‌‌‌ها و هورمون هاي محرك رشد گياه و انواع اگزوپلي ساكاريدها را سنتز كند. تعداد ازتوباكتر در خاك معمولا كمتر از 104 است. ميانگين تعداد ازتوباكتر در برخي خاك هاي كشاورزي ايران 103×5/1 سلول در هر گرم خاك گزارش شده است. نقش ازتوباكتر در رشد گياه به واسطه توليد هورمون هاي محرك رشد، توان حل كنندگي فسفات هاي نامحلول، افزايش جذب عناصر، تثبيت نيتروژن، افزايش مقاومت به تنش ها و بيوكنترل عوامل بيماريزاي گياهي مي باشد. برخي سويه هاي ازتوباكتر پتانسيل خود را در زيست پالايي اراضي آلوده نشان داده اند. نتايج معني داري در مورد اثر تلقيح ازتوباكتر بر رشد محصولات مختلف از جمله غلات، سبزي جات و درختان مثمر بدست آمده است. نياز ازتوباكتر به مواد كربني ساده و كمبود مواد آلي در بسياري از خاك هاي كشاورزي، عدم قطعيت در تكرارپذيري و اثربخشي مايه تلقيح ازتوباكتر و عدم توان رقابت با كودهاي شيميايي در افزايش عملكرد محصول از مهمترين دلايل رونق كمتر استفاده تجاري از مايه تلقيح ازتوباكتر است. با اينحال توان ماندگاري طولاني مدت ازتوباكتر در خاك و بسته هاي مايه تلقيح و قابليت كاربرد آن براي محصولات مختلف از مهمترين مزيت هاي نسبي ازتوباكتر است. تجميع صفات مختلف محرك رشد در يك سويه و پژوهش در مورد ايجاد توان برقراري رابطه همزيستي ازتوباكتر با گياهان مهم كشاورزي از جمله غلات از طريق بررسي هاي مولكولي از مهمترين پيشنهادات براي ادامه پژوهش ها در اين مورد مي باشد.