كاربردهاي فعل «ماضي» در دستور عربي و فارسي با رويكردي به آيات قرآن

«فعل» از اركان مهم در ساختار جمله است كه بار اسنادي و دلالت زماني آن را بر دوش مي‌كشد. قرآن كريم نيز آكنده از انواع قالبهاي فعل ماضي است كه كاربردهاي متنوع آن تاكنون آنگونه كه بايد مورد دقت و بررسي قرار نگرفته است. از ميان اقسام آن، فعل «ماضي» در دو زبان فارسي و عربي، به شكلي گسترده‌ و در ساختارهاي متنوّع به كار رفته است و ضمن دلالت بر زمان گذشته، مفهوم زمان حال و آينده را نيز منتقل مي سازد. اين پژوهش با تكيه بر روش توصيفي ـ تحليلي در حوزه دستور تطبيقي، تلاش دارد ساختارهاي فعل ماضي را در اين دو زبان، عميقاً واكاوي كند و كاربردهاي متنوع آنها را با تكيه بر قرآن كريم تبيين نمايد؛ به‌گونه‌اي كه با يكديگر مشتبه نگردد و مترجمان در فهم صورت هاي مختلف زمان‌هاي افعال دچار اشتباه نشوند. در اين جُستار، ضمن يكپارچه‌ سازي زمان‌ ماضي در دستور فارسي و عربي با رويكرد قرآني، قواعد دستوري ماضي ساده، ماضي نقلي، ماضي استمراري، ماضي بعيد و ماضي التزامي، به همراه كاركردهاي گسترده آن ها آمده است. همچنين براي زمان گذشته نيز دو قالب جديد زمان «ماضي بدوي» و «ماضي مقصود»، به زمان‌هاي افعال اضافه گرديد كه در منابع دستوري فارسي و عربي بدان اشاره‌اي نشده است، يا آن‌كه برايش چارچوبي دقيق واحكامي مشخص تبيين نگشته است. همچنين براي تبيين قواعد دستوري، به 30 شاهد شعر فارسي و 13 بيت عربي و 50 آيه قرآن كريم استناد شده و در مجموع، 125 قاعده براي كاربردهاي مختلف فعل ماضي در هر دو زبان فارسي و عربي تدوين گرديده است.