تحليل جريان‌هاي تكفيري و پيامدهاي سياسي امنيتي آن در جمهوري اسلامي ايران

زمينه و هدف: اقدامات جريان‌هاي تكفيري و رقابت ژئوپليتيكي قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرا‌منطقه‌اي در قالب جنگ‌هاي نيابتي به بهانۀ مقابله با تكفير، باعث بروز بحران و تداوم ناامني در كانوني‌ترين نقطۀ خاورميانه شده و پيامدهاي سياسي و امنيتي بسياري را به وجود آورده است كه اين پژوهش به تحليل و تبيين اين پيامدها در امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران پرداخته است. روش: پژوهش حاضر از نظر ماهيت داده‌ها، كيفي كه با استفاده از تكنيك نظريۀ زمينه‌اي انجام شده است. جامعۀ آماري تحقيق، 20 نفر از نخبگان سياسي و امنيتي و مطلعان دانشگاهي در سطح راهبردي بوده كه به صورت هدفمند و از طريق مصاحبه‌هاي عميق نيمه‌ ساختاريافته، نسبت به جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات از آن‌ها اقدام شده و سپس بر مبناي نظريۀ زمينه‌اي، تحليل و اعتباريابي شده است. يافته‌ها: يافته‌هاي تحقيق نشان داد در بخش شرايطي، مقوله‌هاي سياسي شدن موضوعات فرهنگي و اجتماعي، كاهش احساس امنيت، ترويج افراط‌گرايي مذهبي، نفي جمهوريت و مشاركت سياسي، تلاش براي تضعيف نظام و ترويج قوم‌گرايي؛ در بخش فرآيندي، مقوله‌هاي افراط‌گرايي و خشونت سازمان‌يافته، ضعف در مديريت موضوعات سياسي، چالش اقتدار و مشروعيت دولت عراق و سوريه، ايران هراسي، خلأ نظم امنيتي كارآمد، تسلط و نفوذ غرب و اسرائيل بر جريان‌هاي تكفيري، پشتيباني مالي و تجهيزاتي عربستان و هم‌پيمانان از تكفير؛ در بخش راهبردي، مقوله‌هاي ايجاد ناامني در داخل، تضعيف محور مقاومت و امنيت‌سازي براي اسرائيل و تسلط بر منطقه و در بخش پيامدي، كاهش امنيت سياسي، انتقال ناامني به داخل حوزۀ سرزميني و تهديد منافع ايران در منطقه احصاء شد. نتيجه‌گيري: براساس يافته‌ها و مدل پارادايمي مقاله، مؤلفه‌ها و شرايط علّي و زمينه‌اي در محيط امنيتي جمهوري اسلامي ايران براي ظهور و بروز افراط‌گرايي مذهبي وجود داشته و بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي، راهبردهاي خود را متناسب با آن ترسيم و با فرآيندها و مكانيزم‌هاي داخلي و خارجي، افراط‌گرايي را ايجاد كرده‌اند كه پيامد آن انتقال ناامني به ج.ا.ايران بوده است.