پتروگرافي و ژئوشيمي ايزوتوپي دولوميت‌هاي سازند بايندور در برش نمونه، جنوب‌غرب زنجان

سازند بايندور به سن پركامبرين پسين در برش نمونه واقع در جنوب‌غرب زنجان 402 متر ضخامت دارد و از شيل و ماسه‌سنگ با ميان‌لايه‌هاي دولوميتي (با ضخامت حدود 2 تا 8 متر) تشكيل شده است. بر اساس مطالعه‌هاي صحرايي، رخساره‌هاي سنگي مربوط به پهنۀ ساحلي و درياي كم‌عمق در سازند بايندور شناسايي شده‌اند. گسترش و تشكيل دولوميت‌ها در سازند بايندور به موازات لايه‌هاي رسوبي است و لايه‌هاي دولوميتي گسترش جانبي درخور توجهي را نشان مي‌دهند. توالي‌هاي كربناتۀ اين نهشته‌ها درنتيجۀ تأثير سيالات دولوميت‌ساز به‌طور كامل دولوميتي شده‌اند؛ به‌طوري‌كه شواهد بافت رسوبي اوليه به ميزان كم حفظ شده است. اين دولوميت‌ها حاوي مقادير درخور توجهي ندول‌هاي چرت و آثار جلبك‌هاي سبز آبي (استروماتوليت‌ها) به موازات لايه‌بندي‌هاي رسوبي‌اند. بر اساس مطالعه‌هاي پتروگرافي، دولوميت‌هاي سازند بايندور بر اساس فابريك و اندازۀ بلور به سه گروه دولوميت‌هاي ريز، متوسط و متوسط تا درشت‌بلور تقسيم مي‌شوند. ميزان ايزوتوپ كربن 13 در اين نمونه‌ها بين 63/1 تا ‰PDB 02/2 و مقادير ايزوتوپ اكسيژن 18 بين 94/5 تا ‰ PDB15/8 متغير است. اين مقادير تقريباً مشابه با مقادير ايزوتوپ‌هاي كربن و اكسيژن آب درياي پركامبرين پسين است. با‌توجه‌به نتايج مطالعه‌هاي صحرايي، پتروگرافي و ژئوشيميايي و همچنين دماي تشكيل دولوميت‌هاي ريز و متوسط‌بلور (حدود 38 درجۀ سانتي‌گراد)‌، احتمالاً آب دريا منشأ يون منيزيم در اين دولوميت‌ها بوده است و اين دولوميت‌ها تحت‌تأثير مدل دولوميتي‌شدن نفوذ و تراوش در محيط‌هاي تدفين كم‌عمق شكل گرفته‌اند. با ادامۀ روند تدفين و افزايش دماي سيالات دولوميت‌ساز، دولوميت‌هاي متوسط تا درشت‌بلور از دولوميت‌هاي ريز و متوسط‌بلور حاصل شده‌اند. داده‌هاي ايزوتوپ اكسيژن در دولوميت‌هاي متوسط تا درشت‌بلور نيز تفاوت مشهودي بين اين نوع دولوميت با دولوميت‌هاي نوع اول و دوم نشان نمي‌دهد كه احتمالاً بيان‌كنندۀ تشكيل اين دولوميت‌ها در شرايط تدفين كم‌عمق و در‌نتيجۀ فرايند تبلور مجدد دولوميت‌هاي ريزبلور است. اين نتايج به همراه محيط رسوبي كم‌عمق زمان ته‌نشست سازند بايندور، تشكيل‌شدن دولوميت‌ها در‌نتيجۀ سازوكار نفوذ و تراوش توسط آب دريا و طي تدفين كم‌عمق را تأييد مي‌كنند.