فلسفه تاسيس مكتب اشاعره

بررسي فلسفۀ جدايي «اشعري» از مكتب پيشين خود «معتزله»، از مسائل تاريخي كلامي و امروزه جزو مسائل فلسفه‌هاي مضاف است كه در بين متكلمان اهميت دارد. نويسنده در اين مقاله ضمن تفكيك موضوع در دو مقام «فلسفۀ كناره‌گيري اشعري از معتزله» و «فلسفۀ تأسيس مكتب اشاعره»، به بررسي علل اين دو محور پرداخته است. در مقالۀ حاضر، فلسفۀ تأسيس مكتب اشاعره در دو فلسفۀ سلبي و اثباتي مورد بحث قرار مي‌گيرد. در فلسفۀ سلبي عوامل مؤثر در كناره‌گيري به دو قسم «معرفتي = دليل‌گرايانه» و «غيرمعرفتي = علت‌گرايانه» تقسيم شده است. ادلۀ معرفتي (كاستي‌هاي معرفتي مكتب اعتزال و جلوگيري از شيوع عقايد افراطي اهل حديث) نسبت به علل غيرمعرفتي (دستور پيامبر در عالم رؤيا، تغيير حاكميت و دنياطلبي) نقش مؤثرتري داشته است. در بحث فلسفۀ اثباتي دو عامل: جمع رويكرد عقلي و نقلي (معتزله و اهل حديث) و رقابت با ابوهاشم براي تصدي رياست مكتب اعتزال، مورد تحليل قرار مي‌گيرد.