پيگيري برهان تجرد مشا بر علم الهي در آثار عقلي علامه‌حلي

علم الهي يكي از موضوعات مهم الهياتي از زمان‌هاي دور است. يكي از دلايل فيلسوفان مشا بر علم خداوند به خود و مخلوقات، تجرد اوست. به‌نظر آنان آنچه مانع پيدايش علم مي‌شود ماده است و خداوند به‌دليل مجرد بودنش، به خود و غيرخود عالم است. حكيمان مسلمان همچون فارابي و بوعلي، اين برهان را از آثار فيلسوفان مشايي يونان وام گرفته و در آثار خود نقل كرده‌اند. ازآن‌به‌بعد، ديگر فيلسوفان و متكلمان مسلمان نيز دربارۀ اين برهان بحث كرده‌اند. متكلمان بيشتر با نگرش انتقادي به اين برهان نگريسته‌اند. خواجۀ طوسي در بياني كوتاه در  كتاب تجريدالاعتقاد به اين برهان اشاره كرده و علامه‌حلي در شرحش بر تجريد، گسترده‌تر به آن پرداخته است. در اين برهان، با صغرا قرار گرفتن تجرد خداوند، عاقليت هر موجود مجردي كبرا قرار مي‌گيرد و عاقليت و عالميت خداوند به‌دست مي‌آيد. علامه در پايان سخن، بحث بيشتر را به كتاب‌هاي عقلي خود ارجاع مي‌دهد. در اين نوشته مي‌خواهيم با پيشينه‌يابي اين برهان در تاريخ عقل بشري، ردپاي آن را در آثار عقلي حلي پي‌بگيريم، تقريرهاي فلسفي اين برهان را نشان دهيم و تشابه و تفاوت آن‌ها را واكاوي كنيم. همچنين ديدگاه علامه را در هريك از اين آثار از نظر مي‌گذرانيم و ديدگاه نهايي‌شان را روشن مي‌كنيم.