تدوين مدل مفهومي موفقيت تحصيلي : يك مطالعه كيفي

هدف از پژوهش حاضر تدوين مدل مفهومي موفقيت تحصيلي براي دانش آموزان سال اول دبيرستان بوده است. روش پژوهش كيفي و ابزار جمع‌آوري اطلاعات مصاحبه و مطالعه متون بوده است. جامعه پژوهش، والدين دانش‌آموزان موفق، معلمان و متخصصان مشاوره و روانشناسي و متون مرتبط با موضوع بوده است. نمونه گيري به‌صورتبه‌صورت هدفمند بوده به اين صورت كه تا جايي كه ديگر به اطلاعات جديدي دست پيدا نمي شد، نمونه گيري نيز پايان مي پذيرفت؛ بنابراين نمونه شامل 40 نفر از والدين دانش آموزانِ موفق، 15 نفر از معلمان و 15 نفر از متخصصان رشته هاي روان شناسي و مشاوره بوده كه در يك مصاحبه نيمه ساختاريافته شركت كردند. متون مرتبط نيز شامل كتب، پايان نامه ها و مقالاتِ منتشرشده و قابل‌دسترس در سال‌هاي 1990 تا 2014 بود. داده هاي حاصل از مصاحبه با روش نظريه زمينه اي و متون به روش تحليلِ محتواي كيفي، تحليل شدند و مقوله هاي اصلي موفقيت تحصيلي استخراج شد. بدين ترتيب عوامل موفقيت تحصيلي در چهار مقوله اصلي كدگذاري شده كه هركدام داراي مقوله هاي فرعي ديگري مي شد. مقوله هاي اصلي به‌دست‌آمده عبارت‌اند از: 1 عوامل فردي پايدار شامل مقوله هاي فرعي هوش، شخصيت و رغبت؛ 2 عوامل فردي ناپايدار شامل خودپنداره تحصيلي، خودكارآمدي تحصيلي، اشتياق تحصيلي، اهمال‌كاري تحصيلي، مهارت‌هاي تحصيلي، انگيزه پيشرفت، انطباق پذيري مسير شغلي و هوش هيجاني؛ 3عوامل خانوادگي شامل شيوه فرزندپروري، مشاركت والدين، دلبستگي و وضعيت اجتماعي اقتصادي؛ 4 عوامل مربوط به جو تحصيلي شامل ادراك از جو مدرسه و جامعه. به‌طوركلي موفقيت تحصيلي از عوامل متعددي چون فرد، خانواده، مدرسه و جامعه متأثر است.