تحليل نوسانات فضايي تأثير توسعه بر مهاجرت داخلي‌ـ بين‌شهرستاني در ايران

در سال‌هاي اخير سالانه به ‌طور متوسط حدود يك ميليون نفر در داخل كشور جابجايي و مهاجرت داشته اند. در همين ارتباط، مقاله پيش رو با استفاده از تحليل ثانويۀ داده هاي سرشماري1390 به تحليل فضايي پويايي مهاجرتهاي داخلي از نوع بين شهرستاني در ايران و تبيين آن در چارچوب توسعۀ نابرابر و عدم تعادل هاي منطقه‌اي مي پردازد. براي تحليل داده‌ها از شاخص هاي عمومي و محلي روابط فضايي و نرم افزارهاي TOPSIS، GEODA و ARC GIS استفاده شده است. نتايج بررسي نشان داد شهرستان‌هاي ايران از سطوح متفاوت توسعه برخوردارند و سطح توسعه يافتگي آنها ساختار فضايي داشته و به شكل خوشه‌اي توزيع‌ شده‌اند. بعلاوه، بر اساس نتايج آزمون موران عمومي، الگوهاي متفاوتي از رابطۀ توسعه يافتگي و مهاجرت خالص وجود دارد، همچنين ميزان خام شدّت مهاجرپذيري به‌ طور قوي و ميزان خام شدّت مهاجرفرستي به‌ طور ضعيف تمايل به متمركز شدن يا خوشه‌شدن در فضا دارد. نتايج آزمون موران محلي نيز بيانگر رابطۀ مثبت و معنادار ميزان توسعه يافتگي با شدت مهاجرپذيري و رابطۀ منفي و معنادار ميزان توسعه يافتگي با شدت مهاجرفرستي است. همچنين نتايج نشان داد همه شهرستان‌هاي كشور از الگوي رابطه اي واحد بين ميزان توسعه يافتگي و مهاجرت پيروي نكرده و چهار الگوي رابطه اي مختلف بالابالا (افزايش توسعه يافتگي همراه با افزايش مهاجرت)، پايين پايين (كاهش توسعه‌ يافتگي همراه با كاهش مهاجرت)، بالا پايين (افزايش توسعه يافتگي همراه با كاهش مهاجرت) و پايين بالا (كاهش توسعه يافتگي همراه با افزايش مهاجرت) وجود دارد و در تعدادي از شهرستان ها نيز اين رابطۀ معنادار نيست. در نتيجه، در صورت تداوم تمركزگرايي امكانات و نابرابري توسعه اي در سطح كشور، حركات و جريانات مهاجرتي تداوم و حتي افزايش خواهد يافت.