بررسي عوامل مؤثر در تغيير سبك خط نستعليق در خوشنويسي عصر قاجار

در اوايل دوره قاجار، با بازگشت هنرمندان به سنتهاي گذشته خوشنويسي، به ويژه شيوه و سبك ميرعماد، خط نستعليق احيا شد و كيفيت خط نسبت به دوره صفوي ارتقا يافت. فتحعلي شاه قاجار كه خود و فرزندانش خوشنويس بودند، خط نستعليق را به عنوان خط ملي ايران اعلام نمود. حمايت و علاقه مندي وي به خوشنويسي در احياي آن تأثير بسزايي داشت، پس از وي محمدشاه و ناصرالدين شاه نيز به سنت حمايت از خوشنويسي ادامه دادند. مي توان گفت خط نستعليق كه در دوره صفوي به تكامل رسيده بود، در دوره قاجار به تنوع رسيد. هنرمندان با گذر از دوره بازگشت به سنتها و احياي خط نستعليق، به سبك و شيوه خاص خود دست يافتند و در تركيب بندي و قالب ها و ساختار خط، سبك و شيوه نو و خلاقانه اي در خط نستعليق ابداع نمودند و آن را به اوج رساندند. در اين پژوهش كه به روش تاريخي و به شيوه توصيفي تحليلي و با بهره گيري از منابع كتابخانه اي و تصاوير مربوط به نسخه هاي خطي موجود در موزه ملي ملك انجام شده، سعي بر اين بوده است كه ضمن معرفي شيوه هاي متداول خط در دوره قاجار، عوامل تأثيرگذار در تغيير سبك خط مورد بررسي قرار گيرد. نتايج تحقيق روشن مي كند كه حمايت و توجه خاص دربار به خط نستعليق، ورود چاپ سنگي به ايران و لزوم تناسب خط با شرايط چاپ، كم شدن سفارش كتابت متون و متعاقب آن روي آوردن خوشنويسان به قالب هاي جديد براي اجراي قطعات، از عوامل مهم تغيير سبك و به اوج رسيدن خط نستعليق در دوره قاجار است.