مطالعه نماد ماهي و كاربرد فرم آن در قالي هاي صفوي و قاجار

نقش مايه ماهي علاوه بر زيبايي در فرم ظاهري، داراي مفاهيم نماديني است كه از ديرباز سبب كاربرد مكرر آن در هنرهاي مختلف شده است. اين نقش مايه در فرش ايران نيز به صورت هاي مختلف نمود پيداكرده و هم به صورت انتزاعي و تغيير شكل يافته و هم به صورت نزديك به طبيعت ديده مي شود. در هنر ايران پس از اسلام به علت حرمت كاربرد نقوش تصويري، شاهد تبديل فرم ماهي به برگ هستيم كه در نقوش فرش نيز اين تغيير شكل را در نقشه هراتي يا ماهي درهم، كه فرم ماهي يكي از ساختارهاي اصلي اين نقشه است، مي توانيم ببينيم. در اين مقاله سعي بر آن است كه فرم هاي طبيع تگرايانه ماهي را در قالي هاي دوره صفويه و قاجار بر طبق تصاوير موجود بررسي نماييم و درنهايت پاسخي براي اين مسئله بيابيم كه: مفهوم نمادين نقش ماهي در هنر ايران چيست و چه جايگاهي در قالي ايران دارد؟ فرم ظاهري و موقعيت قرارگيري ماه يها در فر شهاي فوق چگونه است؟ مقاله از نوع توصيفي و تحليلي است و مباني نظري آن به شيوه اسنادي گردآوري شده است. بررس يها نشان م يدهد كه در پرداختن فرم ماهي، الهام از طبيعت مشهود است؛ ولي درجه نرمي و خشونت استفاده از خطوط، در طراحي آن ها متفاوت است. ه مچنين مفاهيم نمادين اين نقش مايه و جايگاه آن در باورها و اعتقادات ايرانيان باستان بر مبناي محل قرارگيري آ نها در فرش مورد تأويل و تفسير قرار گرفت.