ابعاد پايداري اجتماعي در كالبد محله‌هاي سنتي ايران، نمونه موردي: محله سنگ‌سياه شيراز

محله‌هاي سنتي ما روزگاري محيطي امن، توأم با آسايش و رفاه براي ساكنان آن بود. در گذشته، محله به‌مثابه خانه خانواده‌ها بود و خانواده‌ها نسبت به محله مسكوني همان احساس خانه خود را داشتند. اين فضاها با تكيه بر نيازها، ارزش‌ها و شرايط متغيير جامعه انساني آن روز به‌وجود آمده و به‌عنوان مصداقي از محله‌هاي پايدار علاوه بر پاسخگويي به عملكرد مادي، نيازهاي روحي و رواني شهروندان را پاسخگو بوده است. اما نظام ساختاري شهرهاي سنتي به دنبال پيروي از اصول شهرسازي مدرن دستخوش تحولات چشم‌گيري شد. به گونه‌اي كه امروز ناكارآمدي و از هم‌گسيختگي و به عبارتي ناپايداري در محله‌هاي شهري ديده مي‌شود. عدم احساس تعلق به محيط زندگي و كاهش ارتباطات اجتماعي كه پيامد عدم تطابق ساخت اجتماعي با ساخت فضايي شهرهاي امروزي از مشكلات محله‌هاي معاصر است. در اين مقاله با بهره‌گيري از شيوه توصيفي تحليلي و استفاده از منابع كتابخانه‌اي و مطالعات ميداني به بررسي ابعاد پايداري اجتماعي در كالبد محله سنگ سياه شيراز به‌منظور آشنايي با ارزش‌هاي پايدار در كالبد محله‌هاي سنتي و بهره‌گيري از آن در طراحي معاصر پرداخته مي‌شود. در اين راستا با مروري بر مفاهيم پايداري و معرفي ويژگي‌هاي محله پايدار، به بررسي ويژگي‌هاي كالبدي محله سنگ سياه كه در تحقق ابعاد پايداري اجتماعي نقش مؤثري داشتند اشاره شده تا از آن به عنوان راهكاري مؤثر در جهت تحقق اهداف پايداري در شهرهاي امروز استفاده شود. در نهايت مشخص شد كه درون‌گرايي، رعايت حريم و سلسله مراتب ساختاري در محله سنگ‌سياه از يك سو و تنوع كالبدي و اجتماعي در محله، مقياس مناسب، وجود عرصه‌هاي گوناگون معادل سطوح مختلف تعاملات اجتماعي، فضاهاي عمومي و عوامل هويت‌بخش از سوي ديگر از عوامل اصلي در دستيابي به پايداري اجتماعي در اين محله بوده است.