سنجش سطح بهره‌مندي از خدمات شهري با استفاده از دو روش تاكسونومي عددي و روش تلفيق شاخص همپوشاني مورد شناسي: شهرستان‌هاي استان مركزي

از آنجايي كه توزيع و چيدمان خدمات شهري نقش مؤثري در جابه جايي فضايي جمعيت و تغييرات اجتماعي داشته و با توجه به اينكه يكي از معيارهاي توسعه پايدار، عدالت اجتماعي است؛ از اين رو، برقراري ارتباط منطقي و هماهنگ بين پراكنش جمعيت و توزيع خدمات براي رسيدن به پايداري ضروري به نظر مي رسد. پژوهش حاضربه سنجش ميزان برخورداري ازامكانات و خدمات شهري مورد‌ِنياز شهرستان‌هاي استان مركزي پرداخته است. در اين تحقيق بهره‌مندي از خدمات شهري در چهار بُعدِ بهره‌مندي از خدمات آموزشي، ارتباطي، درماني و فرهنگي مذهبي مورد سنجش واقع شده است. براي دست‌يابي به اين مهم، 24 شاخص براساس تواتر نظر صاحب‌نظران و متخصصان انتخاب و از روش امتياز استاندارد شده، استاندارد مي‌شوند؛ سپس شاخص‌هاي استاندارد شده با دو روش متفاوت با يكديگر تركيب و تحليل خواهند شد. سپس از‌طريقِ روش تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) به وزن‌دهي ابعاد بهره‌مندي از خدمات شهري و متغيّرهاي هر‌يك از آن‌ها پرداخته شد. امتيازات برخورداري از خدمات شهري شهرستان‌هاي استان از دو روش تاكسونومي عددي و روش تلفيق همپوشاني شاخص (IOM) محاسبه شد. نتايج به‌ صورتِ سطح‌بندي شهرستان‌ها در 5 دسته از ‌نظرِ ميزان دست‌ يابي به خدمات ارائه شد. براي درك بهتر، نتايج در سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) تركيب و ارائه مي‌شود. بررسي نتايج حاصل از ميزان برخورداري شهرستان‌ها از امكانات و خدمات شهري حاكي ‌از تفاوت ناچيز در امتيازات به‌دست آمده از هر دو روش دارد. در‌ مجموع شهرستان فراهان در هر دو روش در رتبه اول بوده و شهرستان‌هاي اراك و ساوه از مناطق محروم به‌حساب مي‌آيند. از روش تاكسونومي عددي، شهرستان اراك با درجه توسعه‌يافتگي 0.84، پايين‌ترين درجه توسعه‌يافتگي و در ميان شهرستان‌هاي همگن، شهرستان خنداب با درجه توسعه‌يافتگي 0.28، توسعه‌يافته‌ترين شهرستان استان است. از‌طريقِ روش IOM، شهرستان اراك و ساوه با امتياز 13، كمترين توسعه‌يافتگي و شهرستان خنداب با امتياز 83، بيشترين توسعه‌يافتگي را در ميان شهرستان‌هاي همگن استان به خود اختصاص داده‌اند. به‌طور‌كلي مي‌توان گفت، بين جمعيت، خدمات و امكانات شهري در شهرستان‌هاي استان مركزي تناسبي صحيح و منطقي وجود ندارد.