بررسي جايگاه مشهورات در حكمت عملي با محوريت سخنان ابن سينا

باور حكماي مسلمان مانند فارابي و ابن‌سينا آن است كه مشهورات به‌كار رفته در حكمت عملي، ريشه در واقعيت دارند و به همين دليل در شمار مبادي حكمت عملي هستند. البته معناي اين سخن آن نيست كه همه اين مشهورات بديهي مي‌باشند؛ زيرا مشهورات به صرف مشهور بودن، بداهت عقلي ندارند. ابن‌سينا در اين باره مي‌گويد مشهورات به‌كار رفته در حكمت عملي، اگرچه در فضاي شهرت به اثبات نياز ندارند، اما در فضاي برهان نيازمند اثبات هستند و در شمار قضاياي نظري مي‌باشند. با لحاظ اين ديدگاه، از يك‌سو به دست مي‌آيد كه بهره‌گيري حكمت عملي از مشهورات متفاوت با بهره‌گيري دانش كلام از اين گزاره‌هاست؛ زيرا در حكمت عملي مشهوراتي به كار مي‌روند كه صادق باشند و اگر صدق آنها بديهي نباشد، به كمك برهان اثبات مي‌شوند. درحالي‌كه دغدغه دانش كلام، به كارگيري مشهورات صادق نيست؛ چرا كه متكلم به دنبال دفاع از دين با روش جدل و اقناع است. از سوي ديگر، به ‌دست مي‌آيد كه ديدگاه محقق اصفهاني و آيت‌الله عابدي شاهرودي درباره اينكه فضاي حكمت عملي از ديد بوعلي مشهورات است و نه يقينيات، با انديشه ابن‌سينا سازگاري ندارد.