بازخواني حقيقت اراده الهي در پرتو نظريه سلطنت نفس در انديشه محقق خويي

مسأله اراده الهي جايگاه ويژه­اي در منظومه مباحث خداشناسي و انسان­شناسي دارد. محقق خويي در مباحث اصولي به واكاوي اين مسأله در پرتو نظريه سلطنت نفس پرداخته است. از رهگذر اين جستار، مشخص مي­شود كه به باور محقق خويي، مفهوم «اراده» با مفهوم «علم» تغاير مفهومي دارد و نمي­توان آنها را به يكديگر برگرداند؛ چنان‌كه مفهوم «اراده» با مفهوم «ابتهاج» نيز تغاير مفهومي دارد. محقق خويي در سايه نظريه سلطنت نفس به تبيين اراده الهي پرداخته و اراده الهي را سلطنت فعلي الهي و جزء صفات فعلي الهي قلمداد مي‌نمايد. اين در حالي است كه مباني نظريه سلطنت نفس در تفسير اراده الهي قابل پذيرش نبوده و انحصار اراده الهي در اراده فعلي نيز صحيح نيست. مطابق ديدگاه برگزيده، اراده الهي در شمار مفاهيم فلسفي است. منشأ انتزاع «اراده ذاتي الهي»، ذات فاعل همراه با رهايي از فشارهاي داخلي و خارجي است؛ چنان‌كه منشأ انتزاع «اراده فعلي الهي»، فعل نفساني همراه با قيود مذكور است.