سنجش شاخص فقر آبي كشاورزي در ميان گندم‌كاران آبي شهرستان دزفول

مديريت آب بويژه در بخش كشاورزي نيازمند ارزيابي هاي جامع منابع آب با درنظر گرفتن ساير ابعاد مي باشد. براي ارزيابي اين مسئله رويكردي جامع توسعه داده شده است، كه نمود كاركردي آن در قالب شاخص فقر آبي كشاورزي معرفي شده است. بر همين اساس، مطالعه‌اي با هدف سنجش شاخص فقر آبي كشاورزي در سطح شهرستان دزفول انجام شد. روش پژوهش مطالعه مبتني بر پيمايش بود. جامعه آماري مطالعه شامل كليه ي گندم كاران آبي شهرستان دزفول (5000=N) بودند كه از ميان آنها 205 نفر با استفاده از جدول كرجسي و مورگان و به روش تصادفي سيستماتيك انتخاب شد. داده‌هاي مورد نياز براي سنجش شاخص به كمك پرسشنامه جمع‌آوري شد و بخش ديگري از اطلاعات مورد نياز شامل اطلاعات جغرافيايي مزارع كشاورزان، شوري نمونه آب در دسترس آنها بود كه به ترتيب به كمك ابزارهاي GPS و دستگاه شوري‌سنج (ECmeter) جمع‌آوري شدند. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزارهاي SPSSv20، Super Decisions و ArcGIS صورت پذيرفت. همچنين براي وزن‌دهي سنجه‌هاي معرفي شده در شاخص از فرايند تحليل شبكه‌اي استفاده شد. در نهايت با استفاده از فرمول، شاخص فقر آبي كشاورزي براي تك تك كشاورزان مورد بررسي محاسبه شد. نتايج حاكي از آن بود كه ظرفيت پايين كشاورزان براي مصرف بهينه آب وسطح پايين دسترسي كشاورزان به منابع آب موجود از عوامل مهم ايجاد كننده فقر آبي كشاورزي در سطح شهرستان دزفول بود. همچنين از نظر ميانگين ارزش نيز از بين زيرمولفه‌هاي مربوط به مولفه‌هاي منابع آب، دسترسي، ظرفيت و محيط زيست به ترتيب ميانگين ارزش، منابع آب سطحي (35.25)، دسترسي كشاورز (51.85)، سرمايه انساني (40.67) و سموم شيميايي (90.74) در اولويت‌هاي بالاتري قرار گرفتند. همچنين براي تعيين نقاط بحراني مواجه با فقر آبي كشاورزي، نقشه فقر آبي كشاورزي تهيه شد كه به عنوان ابزاري مفيد در تعيين علت‌هاي فقر آبي كشاورزي در منطقه مورد مطالعه عمل نمود. مقدار متوسط شاخص فقر آبي كشاورزي براي حوزه مورد مطالعه 42.66 نسبت به 100 به دست آمد. در نهايت اين نتيجه حاصل شد كه شاخص فقر آبي كشاورزي مي تواند در شناخت، تدوين برنامه و سياست هاي مقابله با بحران آب ابزاري كارآمد باشد.