سنگ نگاري، كانه‌نگاري، ژئوشيمي و محاسبه تغييرات جرم عناصر طي فرايند دگرساني گرمابي در كانسار اسكارن آهن اسپيد (غرب قم)

كانسار آهن اسپيد در كمان ماگمايي اروميه - دختر و در غرب شهرستان قم قرار گرفته است. توده نفوذي سنگ ميزبان اين كانسار داراي طيف تركيبي از ديوريت، كوارتز ديوريت تا مونزوديوريت است كه تحت تأثير نفوذ سيالات گرمابي دچار دگرساني شده است. مهم‌ترين كانه موجود در اين كانسار، هماتيت اوليه (اليژيست) است كه همراه با پيريت، ليمونيت، گوتيت، مالاكيت و آزوريت ديده مي‌شود. از جمله دگرساني‌هاي قابل مشاهده در اين كانسار مي‌توان انواع پروپيليتيك و آرژيليك را نام برد كه توسط كاني‌هاي شاخص اين دگرساني ها از جمله كلريت، اپيدوت، كربنات، تيتانيت، كاني‌هاي رسي و سريسيت شناسايي شده است. به‌منظور بررسي رفتار عناصر و محاسبه تغييرات جرم طي فرايند هاي دگرساني گرمابي در كانسار آهن اسپيد از روش ايزوكن گرانت استفاده شده است. محاسبات تغييرات جرم نشان مي‌دهد كه در حين دگرساني پروپيليتيك، اكسيدهاي Fe2O3، MgO، K2O و LOI دچار غني‌شدگي و اكسيدهاي P2O5، TiO2، Na2O و SiO2 دچار تهي شدگي شده اند. همچنين طي دگرساني آرژيليك نيز اكسيدهاي SiO2، K2O، Na2O و P2O5 به سيستم دگرساني وارد و در مقابل اكسيدهاي TiO2، Fe2O3، MgO، CaO و LOI از سامانه گرمابي خارج ‌شده‌اند. تهي شدگي عناصر در زون پروپيليتيك نشان‌دهنده تجزيه كاني‌هاي اوليه سنگ ميزبان، وجود محلول‌هاي غني از CO2 و افزايش نسبت سيال به سنگ طي توسعه سيستم دگرساني است. در زون آرژيليك نيز افزايش Na مي تواند ناشي از اسيدي شدن پلاژيوكلاز ها و آلبيتي شدن آن ها باشد و كاهش اكسيدهاي Fe2O3 و MgO نيز ناشي از دگرسان شدن كاني هاي فرو منيزين از جمله آمفيبول و آزاد شدن Fe در محلول هاي دگرسان كننده و خروج از محيط باشد. مقادير شاخص شيميايي دگرساني محاسبه شده براي زون دگرساني پروپيليتيك و آرژيليك به ترتيب برابر با 58.76 و 55.94 درصد مي‌باشد كه حاكي از شدت بيشتر دگرساني پروپيليتيك در كانسار اسپيد است.