وضعيت آلودگي يك زمين كشاورزي به برخي فلزات سنگين در حاشيه بزرگراه اراك-قم

در اين پژوهش وضعيت آلودگي و توزيع فلزات سنگين نيكل (Ni)، كادميم (Cd)، سرب (Pb) و روي (Zn) در خاك حاشيه بزرگراه اراكقم تحت كشت يونجه بررسي شد. نمونه هاي خاك با فواصل 0، 50، 100، 150، 200، 250 و 300 متر از كنار جاده از دو لايه صفر تا 10 و 10 تا 20 سانتي متر برداشت شدند. غلظت كل و قابل جذب فلزات سنگين در خاك به عنوان تابعي از فاصله از جاده و عمق خاك مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد با افزايش فاصله از جاده غلظت كل و قابل جذب فلزات سنگين كاهش معني داري داشت كه نشان مي دهد غلظت فلزات سنگين در خاك سطحي شديداً تحت تأثير حجم ترافيك مي باشد. همچنين مقدار ماده آلي و پاچ (pH) خاك با فاصله از جاده كاهش يافت كه مي تواند به سبب حضور گياهان در سطح و تجمع مواد آلي شامل كاغذ، پلاستيك و هيدروكربن ها (زباله هاي دورريخته شده از خودروها) در مسير جاده باشد. غلظت فلزات سنگين اندازه گيري شده فراتر از مقدار استاندارد آن ها (FAO/WHO) در خاك ها بوده و در عمق صفر تا 10 سانتي متر بيشتر از عمق 10 تا 20 سانتي متر مشاهده گرديد.  مقدار متوسط غلظت كل فلزات Ni (109.60)، Cd (47.11)، Pb (553.41) و Zn (241.95) بر حسب ميلي گرم بر كيلوگرم به ترتيب Pb Zn Ni Cd تغيير يافت. همچنين خاك منطقه مورد مطالعه از نظر شاخص هاي زمين انباشت و ضريب آلودگي براي عناصر Ni، Cd و Pb داراي آلودگي شديد بود، به طوري كه شاخص زمين انباشت براي Ni، Cd و Pb به ترتيب برابر با 6.75، 6.71 و 4.21 و شاخص ضريب آلودگي آن ها به ترتيب برابر با 161.18، 157.02 و 27.67 بود، كه نشان مي دهد بايد دقت زيادي بر ميزان فلزات سنگين در خاك هاي كنار جاده انجام شود، چرا كه اين خاك ها اغلب تحت كشت گياهان خوراكي هستند. در يونجه، تجمع بالاي فلزات سنگين مشاهده شد و همچنين جذب و ذخيره آن ها در اندام هوايي بيشتر از ريشه بود. مقادير ميانگين Ni، Cd، Pb و Zn به ترتيب برابر با 29.44، 15.64، 5.79 و 10.50 ميلي گرم بر كيلوگرم در ريشه و 47.98، 19.77، 7.14 و 13.53 ميلي گرم بر كيلوگرم در اندام هاي هوايي بود. نتايج حاصل از پژوهش نشان داد كه لازم است مطالعات پيوسته و بيشتري در زمينه تجمع فلزات سنگين و ارزيابي خطرات اكولوژيكي براي حفاظت و مديريت بهتر مناطق شهري و ديگر اقدامات محيط زيستي انجام گردد.