مطالعه تطبيقي نگاره و خط‌نگاره در محراب‌هايِ گچيِ چهارگانه مسجد ملك كرمان

چهار محراب گچبري شبستان امام حسن (ع) در مسجد ملك كرمان، متعلق به دوره سلجوقي و آل بويه اند. هدف، مطالعه تزيينات محراب‌ها و پاسخ به چيستي عناصر ساختاري تجسمي تزيينات، همچون نوع نگاره‌ها و شكل خط‌نگاره‌هاي هر محراب و تأثيرات متقابل خط و نگارهاست. اين پژوهش از روش هاي توصيفي تحليلي و تطبيقي بهره گرفته و جمع آوري اطلاعات بر مبناي منابع كتابخانه اي و تحقيقات ميداني است. نگاره‌هاي محراب‌ها را مي‌توان به سه شكلِ نگاره‌هاي هندسي، گياهي و تركيبي تقسيم كرد. خط‌نگاره‌هاي محراب‌ها با خطوط رقاع، كوفي‌هاي مشجّر، مورّق، مزهّر، معقد و مشبّك آراسته شده كه بر زمينه تمامي آن‌ها نگاره‌هاي گياهيِ هرچند مختصر قابل مشاهده است. در مجموع هنگامي كه محراب‌ها را در كنار يكديگر متصور شويم مي توان روابطي صوري و ساختاري مابين محراب‌ها ديد كه برخي از آن‌ها بر تقارن بين چهار محراب مي افزايند، اما بعضي ديگر آن را برهم مي زنند به گونه اي كه چيدمان و شمايل كلي محراب‌ها در كنار هم بين تقارن و بي تقارني در نوسان است. اين روابط را مي توان ذيل چهار عنوانِ اشتراكات و روابط چهارسويه، اشتراكات و روابط سه به يك، اشتراكات و روابط دو به دو و نيز تفاوت‌هاي خاص و ويژگي‌هاي منحصربه فرد عناصر تزييني هر محراب تعريف كرد.