جبرئيل از منظر آموزه هاي ديني و عرفاني اسلامي و نمود آن در معراج نامه ميرحيدر و نگار ه معراج سلطان محمد

فرشــتگان در تصاويــر نگارگــري بــه ســبب كاركردشــان در ابــاغ وحــي بــا پيامبــران، به خصــوص پيامبــر اكــرم(ص) ترسيم شــده اند، به ويــژه فرشــته اي چــون جبرئيــل كــه بــه خاطــر اوصــاف و نقــش مهمـش بارهـا در نگاره هـا حضـور پيـدا مي كند. روايـت قرآنـي معراج پيامبـر(ص) رايج ترين مضمـون شيعي در حوزۀ نگارگري ايراني-اسلامي است كه هم واره بستري مناسب براي خالقيت هنرمندان نگارگر ايراني را فراهم نموده اسـت. معراج نامۀ ميرحيدر، مصور شـده در دورۀ تيم وري و نـگارۀ معراج، اثـر سلطان محمدـ منقوش در دورۀ صفوــي، رقعه هايـي بي نظيـر در عرصـۀ هنرهــاي دينــي با مضمـون عرفانـي محســوب مي شوند. بنابرايـن پژوهش حاضـر ســعي در پاسـخ دادن بــه ايـن مسـئله را دارد كه جبرئيــل در نگاره هـاي مورد نظر داراي چه ويژگـي مهمـي اسـت؟ در ايـن راسـتا، ابتـدا طبق مطالعـات كتابخانه ـ‏اي، بـه بررسـي جبرئيـل و اوصافـش و نيـز تفسـير نقـش ايـن ملـك مقـرب در منابـع اسـامي پرداختـه و سـپس بازتـاب آن را در نگارگـري مشـاهده مي كنيم. مقالـۀ حاضـر بـه روش توصيفي-تحليلـي در پي يافتن ويژگـي نقـش جبرئيـل بـا توجـه بـه آموزه هـاي دينـي و عرفانـي در رقعه هاي مورد نظر اســت. يافتهه اي اين تحقيق نشان مي دهـد كـه در ايــن نگاره هــا، جبرئيــل به عنــوان هدايتگــر رســول الله(ص) بــا توجــه بــه اوصــاف قرآنــي اش و روايت هــاي دينــي و عرفانــي بــه تصويـر درآمـده اسـت و نسـبت بـه سـاير فرشـتگان داراي وجـوه خاصـي اسـت.