ظرفيت‌شناسي مطالعات ميان‌رشته‌اي علوم قرآن و حديث (مطالعۀ موردي تحليل محتوا)

هدف: تكنيك روش تحليل محتوا از جمله مطالعات ميان‌رشته‌اي علوم قرآن و حديث در دورۀ اخير است كه از حوزۀ علوم اجتماعي به عرصۀ مطالعات قرآني حديثي راه يافته و با هدف ارائۀ چارچوب منسجم و مدل منطقي در مطالعات با شيوۀ تحليلي ساختاري، متون ديني را پردازش مي‌كند. اين مقاله در سه بخش اصلي به معرفي، مباني و كاركردهاي روش تحليل محتوا در مطالعات متون ديني به عنوان يكي از ظرفيتهاي مطالعات ميان‌رشته‌اي علوم قرآن و حديث پرداخته است. روش: اين مقاله با بهره‌گيري از روش توصيفي تحليلي، ظرفيتها و كاركردهاي روش تحليل محتوا را در مطالعات علوم قران و حديث بررسي كرده است. يافته‌ها و نتيجه‌گيري: مهم‌ترين يافته‌هاي اين مطالعه از رهگذر استخراج مباني مطالعات ميان‌رشته‌اي تحليل محتوا اين است كه روش تحليل محتوا از دو مبناي خاص روش‌شناختي و معرفت‌شناختي برخوردار است. كثرت‌گرايي و تركيب همگرايانه از مهم‌ترين مباني روش‌شناختي روش تحليل محتواست. همچنين پرهيز از يكسونگري در قبال پديده‌ها و متون، از جمله مباني معرفت‌شناختي مطالعات ميان‌رشته‌اي تحليل محتواست. كاربست اين روش در متون ديني داراي كاركردهاي متنوّعي از جمله تنقيح مطالب، پايايي، تقليل‌گرايي، نگرش چند سطحي، لايه‌شناسي متون، مقايسۀ متون مشترك و از همه مهم‌تر، تخريج مدل منطقي است كه از طريق اين كاركردها مي‌توان مطالعات ميان‌رشته‌اي در علوم قرآن و حديث را توسعه و تعميم بخشيد.