بازشناسي معيارهاي مؤثر بر تجربه و ادراك ساكنان از چرخۀ ساخت‌وساز در محيط‌هاي مسكوني، نمونۀ موردي: محلۀ سادات و همت‌آباد بابلسر

تأييد نقشه هاي معماري و اعطاي پروانۀ ساختماني، بخشي از جريان ساخت وساز در محيط هاي مسكوني است. جريان پيوسته اي كه تأثيرات متفاوتي بر محيط و ساكنان آن بر جاي مي گذارد. بررسي اين اثرات نيازمند دريافت ادراك ساكنان از آن در طول زمان است تا در شكل دهي به مراحل مختلف چرخۀ ساخت وساز مورد استفاده قرار گيرد. از سوي ديگر، سازوكار هدايت تغييرات تدريجيِ كالبدي براساس تجربۀ ساكنان، نيازمند مدلي است كه آن را با روند عيني تلفيق و امكان شناخت محيط مسكوني را در هر مقطع زماني ميسر سازد. به دليل پيچيدگي عناصر و فرايندهاي تغيير در محيط كالبدي كه داراي ابعاد عاطفي، شناختي و رفتاري است، چارچوب مفهومي پژوهش حاضر با تكيه بر مدل بنيان پاسخگويي محيطي جك نسر، به منظور دريافت رفتارهاي ارزيابانه و چرخه هاي انطباقي هالينگ و گاندرسون در سيستم هاي طبيعي، مبنايي براي شناخت فرايند ادراك غيرسلسله مراتبي تغييرات كالبدي توسط ساكنان فراهم آورده است. پژوهش به روش كيفي و از نوع نظريۀ زمينه اي انجام شده است. سؤالات مصاحبۀ عميق از مدل پيشنهادي جهت دريافت نظر هجده نفر از ساكنان اصيل دو محلۀ همت آباد و سادات در شهر بابلسر به عنوان مكان پژوهش به كار گرفته شد. انتخاب مصاحبه شوندگان به روش گلوله برفي و معيار كفايت تعداد مصاحبه شوندگان نيز اشباع نظري بوده است. مفاهيم، مقولات و سپس مقولات اصلي به روش كدگذاري باز استخراج و مدل هاي زمينه اي مبتني بر شرايط، تعاملات و پيامدها تبيين شدند. براساس نتايج پژوهش، ساكنان در طول زمان، شاخص هايي را براي ارزيابي عاطفي از تغييرات كالبدي به دست مي آورند. تمركز بر ماهيت پوياي تغييرات، تغيير روايت بر مبناي انگيزه هاي اقتصادي، فقدان تداوم كالبدي گذشته و امروز و تنظيم سطح انطباق با دروني سازي عوامل بيروني، از موضوعات اصلي در نگرش ساكنان به ترتيب در مراحل متروكه شدن، تخريب، ساخت و بهره برداري بوده است. پذيرش و كاربست معيارهايي چون حفظ مفهوم سكونت، الگوهاي مرجع و استانداردهاي ذهني مرتبط با محيط در روند جاري تغيير، توأمان توسط سازندگان و ساكنان، مي تواند تا حدي خسارت هاي ناشي از فقدان اسناد راهنما براي كنترل چرخه هاي ساخت در محلات مسكوني را كاهش دهد.