گزارش علمي: روز درختكاري، بازگشت درختان مثمر و چشم انداز مرمت طرح كاشت در باغ فين

بي گمان غرس درخت در روز درختكاري پديدۀ دلنشيني است. اما اين موضوع زماني دلنشين تر مي شود كه كاشت درختان جوان در جايي با پيشينۀ باغ فين انجام گيرد. پيش از اين و در سال 1382 و زماني كه مسئوليت طرح مرمت باغ فين را برعهده داشتم، در برخي كر تها درختان مثمري كاشته شدند. درختان يادشده متأسفانه در اثر رخدادهاي نيمۀ دهۀ 1380 حذف شدند. حدود ده سال پس از حذف درختان تازه غرس شدۀ مذكور و طي مراسمي در روز سه شنبه پانزدهم اسفند 1396 حدود 150 اصله نهال درختان مثمر با طرحي مشخص در ميان كر تهاي باغ فين كاشته شد. اين طرح كاشت، نتيجۀ بخشي از طرح مرمتي است كه براساس برنامۀ مديريت محوطۀ ميراث جهاني باغ فين تهيه شده است. اگر از اندك درختان مثمر در ساليان اخير چشم پوشي كنيم، دستكم براي چندين دهه، كرت هاي باغ فين فاقد حضور اين عناصر بوده اند. باوجود اين، نقشه اي كه دونالد ويلبر و همسرش مارگارت سور ويلبر از باغ فين در سال 1939 ترسيم كرده اند و اولين بار در كتاب باغ ايراني نوشتۀ دونالد ويلبر و فيليس اكرمن در سال 1940 منتشر شده است، نشان مي دهد كه محدودۀ كرت ها مملو از درختان ميوه است (تصوير 1). اگر كسان ديگري همچون من به اصالت نقشۀ ويلبر شك داشته باشند، آگاهي از فروش انارهاي باغ به مبلغ 20 ريال در سندي به تاريخ 29 آذر 1316 (برابر با 19 دسامبر 1937) آشكار مي كند كه باغ صاحب درختان انار بوده و بخشي از محصول انار آن به فروش مي رسيده؛ چنان كه رئيس ادارۀ معارف و اوقاف كاشان خواستار واريز وجه فروش محصولات يادشده به صندوق ماليه شده است. اما در حالي كه معمولاً توجه بيشتر معطوف به درختان سرو و گونه هاي مشابه است، چرا كاشت درختان مثمر از اهميت برخوردار است؟