تبيين الگوي مفهومي چرايي و چگونگي مديريت سود بانك‎ها؛ رويكرد نظريه زمينه‌اي

هدف: سود، پيش‌بيني‌كننده‎اي حياتي از سلامت بانك است. مديريت سود توسط بانك‌ها، همواره در كانون توجه نهادهاي ناظر بانكي، حسابرسان و وضع‌كنندگان استانداردها بوده است؛ زيرا بر ثبات سيستم مالي اثرهاي مثبت و بر شفافيت گزارشگري مالي اثرهاي منفي دارد. نظر به اهميت مديريت سود در پژوهش‌هاي حسابداري جهان و ايران و همچنين خلأ پژوهش‌هاي كمي و كيفي موجود اين حوزه در صنعت بانكداري ايران و خلأ پژوهش كيفي مديريت سود در سطح جهان، اين پژوهش قصد دارد به كشف مفاهيم چيستي، چرايي و چگونگي پديده مديريت سود در اين صنعت از ديد كنشگران بپردازد. روش: روش‌شناسي اين پژوهش نظريه زمينه‌اي با ابزار مصاحبه عميق ساختارنيافته است. به همين منظور با 17 نفر از خبرگان اين صنعت (حسابرسان مستقل و داخلي، مديران عالي‌رتبه و اجرايي بانك‌ها، استادان دانشگاهي فعال در صنعت و تحليلگران و ناظران بازار سرمايه) مصاحبه‌هايي انجام گرفت. تحليل مصاحبه‌ها، به‌طور كامل با نرم‌افزار تحليل داده‌هاي كيفي اطلس‎ تي و كدگذاري سه مرحله‌اي باز، محوري و انتخابي انجام شده است. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش، به ارائه الگوي مفهومي، مبتني بر پارادايم استراوس و كوربين منجر شد كه از تحليل داده‌هاي متني و استخراج 213 كد باز و انتزاع آنها به 38 مقوله فرعي و 21 مقوله اصلي به ‎دست آمد. نتيجه‌گيري: تحليل‌ها نشان مي‌دهد كه «دستيابي به سود هدف» مقوله محوري است. مهم‌ترين راهبرد انجام مديريت سود بانك‌ها، دستكاري ذخيره مطالبات مشكوك‌الوصول تسهيلات است و در نهايت، «تحريف گزارشگري مالي» و «آريستوكراسي پولي بانك‌ها» پيامد مديريت سود بانك‌هاست. ماهيت الگوي مفهومي ارائه‌شده در اين پژوهش، بر سازه اجتماعي و فرايند مشاوره و كنش متقابل كنشگران متخصص در صنعت بانكداري مبتني است و نتايج كيفي حاصل از اين پژوهش، در دانش‌افزايي متون مديريت سود بانك‌ها و گسترش آن به ساير صنايع و مقايسه كيفي آن سهم بسزايي دارد.