بررسي تأثير مباني صدرالمتألهين درحل اشكالات حركت جوهري

اعتقاد به حركت جوهري در عالم ماده، يكي از بنيادهاي فكري فلسفه صدرالمتألهين است. اثبات اين نظريه توسط او در قدم اول در گرو پاسخ به ادله استحاله حركت جوهري است كه عمدتاً خود مبتني بر برخي مباني مطروحه در حكمت متعاليه است. دو مبناي مهم تأثيرگذار در رفع اشكالات حركت جوهري عبارت‌اند از وجودي شدن بحث حركت در فلسفه صدرالمتألهين و اعتقاد به حركت قطعيه توسط او. تحقيق پيش‌رو با توضيح اين دو مبنا، پاسخ دو اشكال برگرفته ازكلام ابن‌سينا را كه عبارت‌اند از عدم بقاي موضوع و لزوم فعليت انواع نامتناهي در بين حاصرين، تبيين كرده است؛ چراكه با توجه به مباني فوق، مقوله در حين حركت داراي يك فرد است، اما فردي ممتد و سيال به طول مدت زمان حركت و حركت نيز چيزي جز سيلان وجود همين فرد نيست؛ يعني فرايندي ممتد و متصل و سيال است و ازآنجاكه اتصال و پيوستگي از اموري است كه ملاك وحدت شخصي هستند، حركت خودبه‌خود يك فرايند واحد شخصي است و وحدت آن ذاتي و بي‌نياز از حافظ وحدت است، نه عرضي نيازمند حافظ وحدت. همچنين هرچند انواع ماهيت از مراحل مختلف وجود سيال از طريق بستن مرزهاي آن انتزاع مي‌شوند، اما وجود انواعِ بالفعل از ماهيات لازم نمي‌آيد؛ زيرا اصالت با وجود است و وجودِ واحدِ متصلِ تدريجي است كه انواع ماهيات نامحدود بالقوه در آن حضور دارند و چون بالقوه هستند، حصر نامتناهي در بين دو حاصر پيش نمي‌آيد.