كارخانه‌هاي صنعتي تهران و اثرات كالبدي آنها بر گسترش شهري «نمونه موردي: پالايشگاه تهران و منطقه مسكوني باقرشهر»

توسعه صنايع خصوصا پس از انقلاب صنعتي، موجب پديد آمدن ساختمان‌هاي صنعتي (كارخانه‌هاي صنعتي) متعددي در حاشيه شهرها شده است. كارخانه‌هاي صنعتي كه عمدتا به منظور تأمين نيازهاي نسل بشر ساخته مي‌شود، عوارضي را نيز به همراه دارد و برخلاف اين‌كه ضرورتا در خارج از شهرها ساخته مي‌شود، با اين حال گسترش شهري را به شدت  تحت تأثير قرار مي‌دهد. اين مقاله به بررسي اثرات كالبدي ساختمان‌هاي صنعتي بر گسترش شهري در ايران مي‌پردازد. به‌دليل ماهيت موضوع، تحقيق حاضر يك پژوهش ميان‌رشته‌اي  است و جهت رسيدن به هدف از راهبردهاي تركيبي استفاده شده است. ابتدا با روشي كتابخانه‌اي، تاريخچه مختصري از تحولات شهري در ارتباط با توسعه صنايع و پديدار شدن ساختمان‌هاي صنعتي ارائه مي‌شود. سپس از طريق مطالعه اسناد و نقشه‌ها و با روشي مقايسه‌اي، گسترش شهري تهران با توجه به موقعيت ساختمان‌هاي صنعتي اطراف آن بررسي مي‌گردد. در ادامه از طريق انتخاب يك نمونه موردي (پالايشگاه تهران و منطقه مسكوني باقرشهر) و انجام مطالعات ميداني به روش پرسش‌نامه، مصاحبه و مشاهده در آن، ميزان تأثيرگذاري ساختمان‌هاي صنعتي در توسعه شهري منطقه مورد نظر سنجش مي‌گيرد. سرانجام با روشي تحليلي اين نتيجه به‌دست مي‌آيد كه ساختمان‌هاي صنعتي و كارخانه‌ها كه عمدتا در خارج از شهرها ساخته مي‌شوند، شاخصه‌هاي جديد شهري به حساب آمده و اثرات اجتناب‌ناپذيري بر توسعه شهري و زندگي مردم مي‌گذارند. درخاتمه نيز، پيشنهادهايي براي معماران و شهرسازان در جهت كاهش اثرات مخرب احداث ساختمان‌هاي صنعتي بر توسعه شهري ارائه خواهد شد.