رويكردهاي استعدادپژوهي در خط‌مشي‌هاي نخبگاني كشور

هدف: خط‌مشي‌هاي كشور در امور نخبگان با هدف به‌كارگيري نخبگان در راستاي حل مسائل كشور تدوين و به اجرا گذارده شده‌اند. قلمرو نظري متناسب با اين خط‎مشي‌ها، مطالعات استعدادپژوهي است كه در آنها ماهيت استعدادها و چگونگي بهره‌برداري از استعدادها بررسي مي‌شوند. آگاهي از اينكه خط‎مشي‌هاي نخبگاني كشور با كدام رويكردهاي استعدادپژوهي قرابت و تناسب بيشتري دارند، هدف اصلي اين پژوهش بوده است. روش: در اين پژوهش از راهبرد تحليل محتواي كيفي با رويكرد قياسي در چارچوب پژوهشي اسنادي استفاده شده است. همچنين، تدوين چارچوب كدگذاري مناسب براي اجراي تحليل محتواي كيفي با روش فراتركيب انجام شده است. يافته‎ها: فراتركيب انجام شده، هفت رويكرد به استعدادپژوهي را نشان مي‌دهد: «كلي ـ فلسفي»، «تك‌عامله»، «چندعامله»، «شخص‌نگر»، «شاخص‌نگر»، «عام‌گرا» و «دامنه‌مبنا». با استفاده از چارچوب هفت مقوله‌اي فوق، تحليل محتواي قياسي و مطالعات پشتيبان خط‌مشي‌ها انجام شد و غلبه رويكردهاي «عام‌گرا» و «شخص‌نگر» در آنها شناسايي شد. نتيجه‎گيري: يافته‌هاي اين پژوهش بر غلبه «عام‌گرايي» و «شخص‌نگري» در خط‌مشي‌هاي نخبگاني كشور دلالت دارند. عام‌گرايي با تاريخ سياسي و فرهنگ عمومي كشور سازگار است و در آن، فردِ مستعد در قلمرو مي‌تواند به‌منزله فردي مستعد در همه قلمروهاي ديگر تصور شود. هرچند، تبيين غلبه شخص‌نگري با نوعي پيچيدگي همراه است؛ زيرا برنامه‌هاي گوناگون شناسايي، پرورش، حمايت و نگهداري از استعدادهاي برتر در كشور از رويكردهاي به‌هنجارسازي، استانداردسازي و عينيت‌گرايي متأثرند. ملاك‌هاي عيني‎اي براي شناسايي استعدادهاي برتر تعريف شده‌اند. اين تعارض بين محتواي خط‌مشي‌ها و واقعيت جاري، مانند تعارض بين آرمان‌ها و چشم‌اندازها و وضع موجود است؛ تعارض بين «آنچه مي‌خواهيم» و «آنچه هستيم»! افزون‌بر اين، تعارض‌هاي درون‌متني ديگري نيز در اين خط‌مشي‌ها وجود دارند كه برآمده از جمع بين رويكردهاي متضاد در آنها هستند. اين تعارض‌ها به‌دليل نبود نظريه مبناي منسجم در تدوين خط‌مشي‌هاي نخبگاني پديد آمده‌اند.