روابط دولت و ملت در فرمان مشروطيت

فرمان مشروطه نخستين متن رسمي معاصر در تعريف مناسبات دولت و ملت در تاريخ ايران است كه به تغيير روابط دولت و ملت و نيز دگرگوني نهادهاي سياسي منجر شد و دوره تازه‌اي را در حيات و پويش سياسي ايرانيان رقم زد. از سه فرمان صادر شده، دو فرمان نخستين با اعتراض مشروطه‌خواهان لغو شد، اما فرمان سوم مورد تأييد قرار گرفت. به دنبال آن تحصن در سفارت و مهاجرت علما پايان يافت. اما مسئله اين است كه چرا سه فرمان متفاوت صادر شد و بر سر محتواي آن‌ها كشمكش درمي‌گرفت؟ نوع و ماهيت مناسباتي كه اين فرمان‌ها در روابط دولت و ملت رقم مي‌زدند چه بود؟ اين مقاله با تحليل مضمون اين فرمان‌ها و بررسي مناسبات قدرت بين دولت و ملت، به اين نتيجه مي‌رسد كه راز اصلي صدور سه فرمان متفاوت جدال بر سر تعيين جايگاه ملت در متن اين سند مهم و تعيين نوع رابطه دولت و ملت در متن اين فرمان‌ها بود كه براي نخستين بار حق ايرانيان را براي مشاركت در قدرت به رسميت مي‌شناخت.