تبيين الگوي توسعۀ منطقه‌اي از طريق خوشه‌هاي فعاليتي در استان تهران با تأكيد بر رقابت‌پذيري

Explaining the Pattern of Regional Development through Activity Clusters in Tehran Province with an Emphasis on Competitiveness

توسعۀ منطقه‌اي كه همواره از اهميت فراواني در برنامه‌ريزي كلان برخوردار بوده، امروزه با توجه به پيامدهاي ناشي از جهاني‌شدن، نيازمند رويكردهاي نويني است كه در برابر تغييرات مناطق انعطاف‌پذير باشد. ازجملۀ اين پيامدها، ظهور اقتصادهاي منطقه‌اي قدرتمند با توليد ناخالص بالاست كه كانون توجه بسياري از برنامه‌ريزان به ايدۀ رقابت‌پذيري شده است. تحقيق حاضر با بهره‌گيري از رويكردهاي متأخرِ مطرح‌شده و ابعاد حائز اهميت در اقتصاد جهاني، به بررسي اين مفهوم در سطح مناطق پرداخته است. هدف از اين پژوهش، تحليل جريان‌ها و روابط ساختاري‌عملكردي در راستاي تبيين الگويي بوم‌آورد از خوشه‌هاي فعاليتي در استان تهران است. اين تحقيق بر حسب نوع هدف، توسعه‌اي‌كاربردي و از لحاظ ماهيت روش، تحليلي‌توصيفي است. گردآوري اطلاعات بر اساس مطالعات اسنادي و كتابخانه‌اي بوده و ابزار گردآوري نيز فيش‌برداري، آمارخواني و مستند‌سازي است. تحليل داده‌ها با بهره‌گيري از روش‌هاي تحليل خوشه‌اي و شاخص تخصصي صورت گرفته و نتايج آن پس از بررسي قابليت طبيعي هر شهرستان، در شناخت خوشه‌هاي فعاليتي استفاده شده است. نتايج حاصل از تحليل نشان مي‌دهد الگوي فعاليتي استان تهران به صورت خوشۀ در قلمرو كلان‌شهر بوده و شهرستان‌هاي واقع در آن در قالب پنج خوشۀ ناحيه‌اي‌محلي قابل تشخيص است. خوشه‌هاي فعاليتي فوق مي‌تواند با برنامه‌ريزي مشترك و هدفمند بر اساس اولويت‌هاي تعيين‌شده در اين مقاله، مقدمات توسعۀ منطقه‌اي در استان تهران را فراهم آورند.

Due to the consequences of globalization, regional development, which has always been highly important in macro planning, requires new approaches that are flexible about regional change. Among these consequences is the emergence of powerful regional economies with high GDP that have drawn the attention of many planners to the concept of competitiveness. Using recently proposed approaches and the important aspects of the global economy, this study set out to explore this concept at the area level. The purpose of this study was to analyze movements and structural-functional relationships in order to develop a local pattern of clusters in Tehran province. This study was a developmental-applied research project in terms of purpose and an analytic-descriptive one in terms of methodology. The data collection was based on document analysis and library studies and the data was collected through note taking, available statistics, and documenting. Data analysis was carried out using cluster analysis and specialized index methods, and the results were used in identifying activity clusters after examining the natural capability of each county. The results of the analysis show that the pattern of activity in Tehran province is the metropolis-dominated cluster pattern, and the counties which are located in the province can be identified in the form of 5 regional-local clusters. The above mentioned clusters of activities can provide the basis for regional development in Tehran province by joint and purposeful planning based on the priorities offered in this article.