بررسي تطبيقي رسم‌الخط ميرعلي بن حسن تبريزي با ميرعلي بن الياس تبريزي بر اساس نسخه خسرو و شيرين نظامي (3134، گالري فرير) و سه مثنوي خواجوي كرماني (18113، كتابخانه بريتانيا)

ميرعلي بن حسن تبريزي ملقب به «قدوه الكتاب معلي» و ميرعلي بن الياس تبريزي دو نستعليق‌نويس معروف عصر جلايري در بغداد هستند. تنها اثر اصيل و رقم‌دار ميرعلي بن حسن نسخه خسرو و شيرين نظامي محفوظ در گالري فرير (3134) است و شناخته شده‌ترين اثر ميرعلي بن الياس نسخه مصور سه مثنوي خواجوي كرماني در كتابخانه بريتانيا (18113) است. احتمال مي‌رود اين دو خوشنويس همشهري، هم دوره و همنام كه فقط در نام پدر اختلاف دارند، در شيوه كتابت و رسم‌الخط نيز متمايز باشند. از اين‌رو در اين پژوهش اين دو نسخه خطي مورد مطالعه و مقايسه قرار گرفته است. هدف اين پژوهش شناسايي شيوه نگارش هر يك از اين دو خوشنويس براساس نسخه خسرو و شيرين نظامي و سه مثنوي خواجو و در پي پاسخ به اين پرسش است كه چه تفاوت‌هايي ميان رسم‌الخط اين دو كاتب نستعليق‌نويس وجود دارد؟ اين پژوهش به ‌لحاظ هدف در زمره پژوهش‌هاي بنيادين است و براساس ماهيت و روش، توصيفي تحليلي با رويكرد تطبيقي است. روش گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي و ميداني است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اين دو خوشنويس در شيوه نگارشِ چهار دسته از حروف كشيدگي‌ها، دواير، مفردات و نقطه‌ها با يكديگر تفاوت دارند و رسم‌الخط ميرعلي بن حسن از قاعده نسبتاً مشخص‌تري تبعيت مي‌كند. شكل (ب) كشيده در حروف كشيده و (ن) در حروف گرد به‌عنوان الگوي پايه تكرار شده است. ارتفاع اكثر مفردات يكسان و برابر 5/1 نقطه است. زاويه نقطه‌گذاري 60 درجه است و نسبت به كرسي 15 درجه به‌سمت چپ تمايل دارد. در نگارش ميرعلي بن الياس حروف داراي تنوع بيشتري هستند و كشيدگي‌ها به نسبت بلندتر است. انحراف زياد قسمت گردي دواير به سمت مخالف، ارتفاع 2نقطه‌اي مفردات و زاويه نقطه‌گذاري 45 درجه به‌گونه‌اي كه محور نقطه‌ها با كرسي موازي باشد، از ديگر مشخصات رسم‌الخط اين خوشنويس است.