كليدواژه :
برنامه‌ريزي بوم‌جامعه‌شناختي , برنامه‌ريزي شهري , بوم‌شناسي سيماي سرزمين , شهر كرج , زيرساخت‌هاي طبيعي شبكه‌هاي بوم‌شناختي
چكيده فارسي :
بررسي كيفي روند شهرنشيني حاكي از آن است كه توسعۀ نامناسب، آسيب‌هاي فراواني به ساخت سيماي سرزمين شهري وارد كرده است. ابزار حل مشكل، برنامه‌ريزي شبكه‌هاي بوم‌شناختي به‌عنوان گذرگاه‌هاي ماده و انرژي است. برنامه‌ريزي عناصر طبيعي ساختار مشتمل بر لكه و كريدورهاي سبز و باز، راهگشاي پژوهشگر در راستاي نيل به اهداف پژوهش خواهد بود. اين اهداف عبارت است از: حفظ و ترميم منابع طبيعي، تقويت نيروهاي سايبرنتيكي در راستاي ارتقاي پايداري عملكرد، تعادل ساختاري و تغييرپذيري زيستگاهي. مدل روش‌شناختي پژوهش در كلان‌شهر كرج، با شناسايي عناصر انعطاف‌پذير به تقويت فرايندهاي بوم‌شناختي پرداخت و با رويكرد بوم- جامعه‌شناسانه و تشكيل شبكۀ زيستگاه شهري، در جهت پايداري استفاده شد. به كمك نرم‌افزارهاي GIS به تهيۀ نقشه و رقومي‌كردن داده‌ها پرداختيم. با RS نيز برداشت تصاوير ماهواره‌اي انجام شد. از طريق FRAGSTATE 4,2 نيز به بررسي تغييرات متريك‌هاي مربوط در سال 2008 و 2018 پرداخته شد. نتايج تغييرات در لكه‌هاي باير به‌صورت 98/7 درصد كاهش CA، 79/5 درصد افزايش NP، 5/1 درصد كاهش Cohesion، مسكوني به‌صورت 15/24 درصد كاهش CA، 16/26 درصد افزايش NP، 96/3 درصد كاهش Cohesion و سبز به‌صورت 8/38 درصد كاهش CA، 275/5 درصد افزايش NP، 0/34 درصد كاهش Cohesionبرداشت شد كه برايند بررسي دال بر افزايش انقطاع، كاهش پيوستگي بستر طبيعي، نزول عملكرد بوم‌شناختي و تأثير نامطلوب آن بر ساختار اجتماعي بود. بنابراين مي‌توان نخست با برنامه‌ريزي طبيعت‌محور، شاهد پويايي عملكرد شبكۀ ارتباط-انزوايي عناصر طبيعي و انسان‌ساخت سيماي سرزمين شهري درگذر زمان بود و سپس، با ايجاد فرهنگ جامع‌نگر و مبتني بر اخلاق زيستي، به رفع خلأ اجتماعي فائق آمد تا شهر كرج در مسير توسعۀ پايدار متعالي قرار گيرد.
چكيده لاتين :
The qualitative study of the urbanization process indicates that inappropriate development has caused a great deal of damage to the urban landscape structure. The problem solving tool is planning the ecological networks as matter and energy pathways. Planning natural elements of the structure, including green and open spots and corridors, will guide the researcher toward achieving research goals such as the conservation and restoration of natural resources and the improvement of cybernetic forces to enhance performance sustainability, structural equilibrium, and habitat variability. The methodological model of research in the Karaj metropolis identified flexible elements to strengthen ecological processes. Then, adopting the ecological-sociological approach and forming the urban habitat network, it was applied for sustainability. GIS software was used to map and digitize the data, RS to capture satellite images, and FRAGSTATE 4.2 to analyze the metrics changes in the years 2008 and 2018. The results of Bayer spot changes were -7.98% for CA, +5.79% for NP, and -1.5% for Cohesion, while residential spot changes were -24.15% for CA, +26.16% for NP, -3.96% for Cohesion, and green-space spot changes were -38.8% for CA, +275.5% for NP increase, and -34.0% for Cohesion. These indicated increased discontinuity, decreased natural bedding connectivity, and decreased ecological performance along with its adverse effect on social structure. Thus, using a nature-based planning, we can witness the network dynamics of natural/man-made communication/isolation networks over time, and by establishing a holistic, bio-ethical culture, we can overcome social vacuum. This way, Karaj can move in the excellent sustainable development path.
