پديد آورندگان :
حياتي، حامد دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهواز - گروه معماري , رحمت نيا، علي رضا جهاد دانشگاهي خوزستان - مؤسسۀ آموزش عالي , كاوري زاده، حسين جهاد دانشگاهي خوزستان - مؤسسۀ آموزش عالي - گروه معماري
كليدواژه :
آموزش , صفويه , مدرسه , معماري
چكيده فارسي :
بيان مسئله
از ضروريات حيات انسان، تغيير و تكامل به سمت تعالي است و تنها راه دستيابي به آن، آموزش است. تغيير اصولي و منظم توسط حكومت با استفاده از آموزش جامع و همگاني در جهت ترويج آموزه هاي مذهبي، از شاخصه هاي ويژه عصر صفوي بود كه باعث شد حاكمان براي دستيابي به اين امر اقدام به تاسيس مدارس و ديگر بناهاي تاثيرگذار كنند. در اين راستا مدارس به عنوان مهم ترين مراكز آموزشي در خدمت مذهب تشيع به يكي از مهم ترين انواع ابنيه در اين عصر مبدل شدند.
هدف
رويكرد آموزشي در هر دوره به نظام آموزشي و فضاهاي متناسب با آن نياز دارد و از آنجا كه چگونگي تاثير سياست هاي نظام آموزشي بر عناصر معماري مدارس صفويه مشخص نيست، اين پژوهش تاثير سياست هاي آموزشي صفوي بر عناصر كالبدي و هماهنگي آنها را با سازماندهي فضايي و معماري مدارس علوم ديني بررسي كرده و در پي آن است تا معماري مدارس دوره صفويه را با توجه به سياست هاي آموزشي گونه شناسي كند.
روش تحقيق
اين پژوهش، با توجه به روند اوج گيري معماري و تشديد سياست هاي آموزشي در دوره صفويه كه منجر به شكوفايي و گسترش مدارس علوم اسلامي شيعي شد، سعي بر آن دارد تا از روش تفسيري-تاريخي و با تكيه بر مطالعات كتابخانه اي و بررسي ميداني، به شناخت جايگاه و اهميت آموزش در سياست هاي حكومت صفوي بپردازد و چگونگي تاثير آن را بر كالبد معماري مدارس اين دوره گونه شناسي كند. در اين راستا چهار مورد از مدارس دوره صفويه به عنوان نمونه هاي هدفمند انتخاب و از لحاظ ويژگي هاي كلي بنا، سلسله مراتب و سازماندهي فضايي، با توجه به جايگاه و روش آموزشي اين دوره، تجزيه و تحليل شدند.
نتيجه گيري
يافته هاي تحقيق حاكي از آن است كه هم زمان با توسعه همه جانبه معماري در عهد صفوي، آموزش و جايگاه آن نيز، تفاوت هايي با ادوار پيش از خود داشته است. از طرفي با توجه به اعلام مذهب شيعه به عنوان مذهب رسمي كشور و سياست حاكمان صفوي در ترويج آن، آموزش علوم شيعي در مدارس به منظور استفاده همگاني از آن فراهم گرديد. اين تغييرات باعث به وجود آمدن تغييراتي در نظام آموزشي و معماري مدارس شده است كه از آن جمله مي توان به گسترش ابعاد مدارس، افزايش تعداد و كيفيت حجره ها و مدرس ها، توجه به حياط مدارس به عنوان عنصر حيات بخش مدرسه، تغيير در دستگاه ورودي، ارتباط با شهر و عرصه عمومي و ارتباط مدرسه با فضاي نيايشي اشاره كرد.
چكيده لاتين :
Problem statement
one of the necessities of human life is to change and evolve to be excellent, and the only way to achieve it is education. The principled and regular change made to promote religious teachings using comprehensive and universal education by the government was one of the specific characteristics of the Safavid era. To this end, the rulers had established schools and other influential buildings. So, schools have become the most important educational centers at the service of the Shiite religion and one of the most important architectural buildings in this era.
Objective
Given that the educational approach of each era requires educational system and appropriate spaces and it is not clear how the educational system policies affected the architecture elements of the schools constructed in the Safavid era, the present study aims to investigate the effect of educational policies applied in the Safavid era on the physical elements and their coordination with the spatial organization and the architecture of schools of theology and seeks to typify the architecture of the schools constructed in this era considering educational policies.
Method
Given the rise of architecture and the development of educational policies in the Safavid era, which led to the development and expansion of Shiite Islamic schools of theology, in the present study, it is attempted to investigate the position and significance of education in the policies taken by the Safavid dynasty, and to typify the effect of it on the architecture of those schools built in this era using a historical-interpretative method, secondary (desk) study and field study. In this regard, four Safivid schools are selected as targeted samples and then, analyzed in terms of the general characteristics of the building, spatial hierarchy and organization according to the educational position and methodology of this era.
Conclusion
The results of present study indicate that in addition to the comprehensive development of architecture in the Safavid era, education and its position had changed and become different from previous eras. On the other hand, as the Shiite religion was recognized as the formal religion in Iran and the Safavid rulers promoted it adopting different policies, education of Shiite sciences in schools was made available for public use. These changes have resulted in changes in the education system and architecture of schools. Some of these changes are as follows: expansion of school dimensions, increase in the number and quality of chambers and madrasa, attention to the courtyard of schools as a vital element of schools, changes in the entrance system, connection between schools, city and public spaces and connection between school and prayer spaces.
