سطوح خلاقيت براساس حكمت متعاليه

هدف پژوهش، بررسي سطوح خلاقيت بر اساس حكمت متعاليه است. بدين منظور از رويكرد كيفي و روش توصيفي ـ تحليلي استفاده شده است. در ديدگاه صدرا، خلاقيت، بخشي از توانايي نفس انسان است. خداوند، نفس انسان را به گونه‌اي آفريده كه قدرت و توانايي ايجاد صور اشيا مجرد و مادي را دارد. اين تحقيق نشان مي‌دهد كه از منظر صدرا، واژگان «خلق» و «ابداع»، دو واژه بسيار مهم و كليدي ناظر بر مفهوم خلاقيت‌اند، كه خود بيانگر دو سطح مختلف خلاقيت (خلق از ماده و خلق از عدم) مي‌باشد. براين اساس، براي خلاقيت انسان دو سطح كلي در نظر گرفته شده است كه عبارتست از خلاقيت متعارفه و متعاليه. خلاقيت نوع اول در حيطه خيال متصل شكل مي‌گيرد و محصول آن در مقام تحقق خارجي مسبوق به ماده و مدت است و خلاقيت نوع دوم مستلزم اتصال به خيال منفصل(عالم مثال) و داشتن نفس مزكي و همت است. در اين سطح حقايقي كه نفس مزكي بعد از مشاهده صور خيالي (در خيال منفصل)، در نفس خود انشا مي‌كند، در مقام تحقق خارجي، بدون واسطه ماده و عوامل ديگر و بدون صرف مدت زمان، به‌صورت دفعي، در عالم خارج ايجاد مي شود. از منظر صدرا در خيال متصل انساني، قوه متصرفه با كاركردهاي چهارگانه خود، نقش مهمي در تكوين خلاقيت دارد. خلاقيت اين قوه (خلاقيت متعارفه) به سطوح جزئي‌تر تقسيم‌‌بندي مي‌شود كه عبارتنداز: 1) تصرف در صور و معاني (به واسطه تركيب و تجزيه)؛ 2) محاكات محسوسات؛ 3) محاكات معقولات.خلاقيت نوع دوم مستلزم اتصال به خيال منفصل(عالم مثال) و داشتن نفس مزَكّي و همت است. در اين سطح، حقايقي كه نفس مزكي بعد از مشاهده صور خيالي (در خيال منفصل)، در نفس خود انشا مي كند، در مقام تحقق خارجي، بدون واسطه ماده و عوامل ديگر و بدون صرف مدت، به صورت دفعي، در عالم خارج ايجاد مي شود.