مسأله عينيّت در اقتصاد اسلامي

يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي علم، عيني بودن آن است. معمولاً عيني بودن علم به‌معناي فارغ از ارزش بودن آن است. ولي آيا علم اقتصاد به‌عنوان يك علم تاريخي و اجتماعي مي‌تواند فارغ از ارزش باشد؟. در فلسفه علم براي اينكه ارزش‌هاي غيرمعرفتي را از علم خارج و آن را از زمينه‌هاي اجتماعي و تاريخي تكوين علم جدا كنند، بين مقام كشف نظريه و داوري در مورد نظريه‌ها تمايزي صورت مي‌گيرد و عينيّت علم را مربوط به مقام داوري مي‌دانند و نه كشف. ولي با توجه به‌نگاه كل‌گرايانه كوهن و كواين، در امكان چنين تمايزي تشكيك‌هايي صورت گرفته است؛ چراكه كل‌گرايي كوهن نشان مي‌دهد منظرگاهي مستقل از پارادايم در ادراك و فهم عيني امر واقع وجود ندارد و همچنين كل‌گرايي كواين بيان دارد كه نمي‌توان در مقام داوري صرفاً با تكيه‌بر منطق و تجربه بين نظريه‌هاي رقيب انتخاب انجام داد و آنها را تعيّن بخشيد. بنابراين معيارهايي براي انتخاب بين نظريه‌ها لازم مي‌آيد كه لزوماً مبتني‌بر ارزش‌هاي معرفتي نيست. در اين مقاله نشان مي‌دهيم كه اگر تز كل‌گرايي كوهن و كواين در روش‌شناسي علم اقتصاد پذيرفته شود، مفهوم عينيّت در علم اقتصاد را مي‌توان گسترش داد و مبنايي براي شكل‌گيري پارادايم اقتصاد اسلامي به‌مثابه يك پارادايم ارزش‌محور مي‌توان فراهم كرد. به اين معنا كه در وضعيت عدم‌تعيّن نظريه، از ارزش‌هاي اخلاقي موجود در نظام ارزشي اسلام، به‌عنوان معياري براي انتخاب بين نظريات رقيب، مي‌توان استفاده كرد.