پتانسيل‌سنجي خطر سيلاب شهري با رويكرد توسعۀ شهري ايمن (مطالعۀ موردي: شهر گنبد‌كاووس)

تغييرات آب‌وهوايي سيلاب را به‌همراه دارد. سيل مي‌تواند نتيجۀ ريزش باران‌هاي شديد، ذوب سريع برف و يخ يا تخريب سدها باشد. اين فرايند هر علتي كه داشته باشد، وقتي كه وارد مناطق شهري مي‌شود موجب خسارات و گاهي كشته شدن افراد مي‌شود؛ زيرا شهر در جريان رشد و توسعۀ خود، به فضاهاي هيدرولوژيكي طبيعي تجاوز مي‌كند. شهر گنبد در طي سنوات گذشته به‌ويژه در سيل‌ سال‌هاي 1371، 1380 و 1381 با تهديد سيلاب شهري مواجه بوده و نوع سيلاب، تلفيقي از رودخانه‌اي و ناگهاني بوده است. بي‌توجهي به تهديد شهر گنبد در اثر ريسك‌هاي سيلاب شهري سبب شده است كه در اين پژوهش، پتانسيل مخاطرات سيلاب شهري و سيل‌خيزي شهر گنبد بررسي شود. براساس ويژگي‌هاي سيل‌خيزي طبيعي و انساني گنبدكاووس و با در نظر گرفتن تمامي جوانب دخيل در پتانسيل خطر سيل و ريسك در توسعۀ شهري به بررسي كاهش مخاطرات سيل براي شهر گنبد‌كاووس در قالب 54 عامل به‌روش تحليل سلسله‌مراتبي AHP در يك جامعۀ متخصص 35 نفري متشكل از مقامات ارشد، مديران كل و كارشناسان همۀ سازمان‌هاي مرتبط پرداخته شد. از ميان سه معيار اصلي، معيار مطالعات و برنامه‌ريزي دستگاه‌هاي اجرايي با بيشترين وزن (75/0) مهم‌ترين تأثير را در موضوع كاهش مخاطرۀ سيل شهري دارد. همچنين نقشۀ حاصل از خطرپذيري شهرستان گنبدكاووس كه با استفاده از 9 پارامتر تعيين شد، بيانگر قرارگيري اين شهر در پهنۀ با پتانسيل خطر زياد است. نتايج حاصل و اتفاقات سيل اخير حاكي از آسيب‌پذيري شهر گنبد ناشي از ريسك بيروني سيلاب است. در سال‌هاي گذشته به ارتقاي ايمني شهر و پايين‌دست توجه نشده است و بر اين اساس، بايد مطالعات و برنامه‌ريزي جامع توسط دستگاه‌هاي اجرايي ذي‌ربط در نظر گرفته شود.