ارزيابي ژئومورفوسايت‌ها و واكاوي قوت‌ها و ضعف‌هاي آنها با به‌كارگيري مدل‌هاي GAM و M GAM مطالعۀ موردي: شهرستان سردشت

در سال‌هاي اخير ژئوتوريسم جايگاه مهمي در مباحث مرتبط با توسعۀ پايدار پيدا كرده و به‌عنوان يك محور به‌ويژه براي جوامع محلي كمترتوسعه‌يافته مطرح شده است. تجربه‌هاي موجود در اين حوزه در جهان نشان‌ مي‌دهد كه مديريت مؤثر و واقعي در اين مسير بسيار اهميت دارد. بر اين اساس، شناسايي ژئومورفوسايت‌ها و پايش واقعي آنها با رويكرد قوت‌ها و ضعف‌ها، از مسيرهاي درست در اين حوزه است. در اين پژوهش اين مسئله در شهرستان سردشت با روش GAM (برمبناي نظر كارشناسان) و نيز روش MGAM (برمبناي نظر بازديدكنندگان)، براي اولين بار در يك چارچوب سيستمي مقايسه‌اي بررسي شد. نتايج بررسي، شناسايي 14 ژئومورفوسايت شاخص بود كه با نظر كارشناسي تعيين شد. واكاوي آنها با روش GAM، نشان داد كه ژئومورفوسايت‌هاي آبشار شلماش و جنگلي ميرآباد بيشترين ارزش امتيازي و ژئومورفوسايت غار كه‌چه‌كه و تودۀ كارستيك سرپردان كمترين ارزش امتيازي را دارند. با اين‌حال، تحليل جايگاه ژئومورفوسايت‌ها براساس ماتريس  GAM و نيز نگرش مديريتي نشان داد كه ارزش اصلي در سطح آنها نسبت به ارزش افزوده عيار بيشتري دارد، ولي بررسي‌هاي دقيق‌تر نشان داد كه در ارزش اصلي نيز عيار حفاظتي نسبت به عيار علمي و زيبايي‌شناختي در سطح پايين‌تري قرار دارد. بررسي ژئومورفوسايت‌ها با روش MGAM نيز نشان داد كه ژئومورفوسايت‌هاي شلماش، گراوان، بيوران بالاترين جايگاه را دارند. دليل اصلي آن نيز در ارتباط با پارامترهاي زيبايي‌شناختي و علمي است كه بيشتر مدنظر بازديدكنندگان است. تحليل نمودار GAM نشان داد كه ژئوسايت‌هاي مطالعاتي اغلب در سه زون Z21، Z22 و Z32 قرار گرفته‌اند و برمبناي نمودار MGAM نيز اغلب در دو زون Z21 و Z22قرار گرفته‌اند. تفاوت زون‌ها مربوط به اعمال ضريب Im توسط بازديدكنندگان است كه در نوع مديريت آنها مهم است. از طرفي بررسي‌هاي دقيق‌تر نشان داد كه عيار توريستي نيز نسبت به عيار كاركردي در سطح ژئومورفوسايت‌هاي با ارزش امتيازي كم، جايگاه مهمي ندارد. بنابراين وجود راهبرد ژئوكانزرويشن بسته به فعال يا غيرفعال بودن آنها و نيز ايجاد و توسعۀ زيرساخت‌ها به‌ترتيب در سطح ژئومورفوسايت‌هاي كمتر فعال و فعال ضروري است. بررسي پارامترها در دو مدل موجود پژوهش نشان داد كه افزايش سطح دسترسي از طريق توسعۀ راه‌هاي ارتباطي اصلي و نيز افزايش سطح امكانات رفاهي در سطح ژئومورفوسايت‌ها و به‌ويژه توسعۀ اقامتگاه‌هاي بوم‌گردشگري كه زمينۀ اشتغال نيز هستند بسيار كاراست. نتايج پارامترها نشان داد كه برندسازي نيز يكي از حوزه‌هاي مناسب است، ولي ضرورت جايگاه آموزش و آگاهي‌سازي جوامع محلي در پايداري ژئومورفوسايت‌ها بسيار مهم است. با تمام اين موارد مي‌توان گفت كه حركت درست در اين مسير در سطح شهرستان سردشت، زمينه‌ساز بهبود فضاي كسب‌و‌كار، افزايش اشتغال پايدار، تحقق راهبرد ژئوكانزرويشن، توسعۀ امنيت مرزي و نيز ايجاد جايگزين مناسب براي مفاهيم شغلي كاذب همچون كولبري و در نهايت توسعۀ پايدار است.