بررسي تطبيقي شاخصه‌هاي مصرف‌گرايي غربي و الگوي اسلامي مصرف

مصرف‌گرايي به معناي اصالت‌دادن به مصرف در جوامع سرمايه‌داري براي پوشش توليدات انبوه سرمايه‌داري از يك‌سو و از سوي ديگر براي تأمين آزادي‌هاي فردي بيش‌تر و دست‌يابي به هويتي مستقل شكل گرفت. از اين رو اين پديده نه به عنوان امري مذموم و مطرود بلكه پذيرفتني و ضروري براي حيات اقتصادي اجتماعي جوامع تلقي مي‌شود. شواهد زيادي نشان مي‌دهد مردم كشورهاي ديگر با ارزش­ها و هنجارهاي مختلف از جمله ايران نيز چنين الگويي را براي زندگي اجتماعي اقتصادي خود برگزيده‌اند. اما از نقطه‌نظر آموزه‌هاي اسلامي، مصرف‌گرايي و ابعاد و شاخصه‌هاي آن مي‌تواند به عنوان يك پديدۀ مستحدثه مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد تا درك صحيحي از آن در ميان مردم و نخبگان شكل گيرد. از اين‌رو در اين مقاله اولاً شناسايي شاخصه‌هاي دقيق اين پديده به روش توصيفي- تحليلي با به‌كارگيري آثار انديشمندان و متفكران غربي و ثانياً تطبيق اين الگو با شاخصه‌هاي متناظر با آن در الگوي اسلامي مصرف كه منطبق بر اصول، قواعد و آموزه‌هاي اسلامي استخراج شده‌است، مسئلۀ اصلي تحقيق است كه پاسخ به آن مي‌تواند براي سياست‌گذاري اصلاح الگوي مصرف، دلالت‌هاي سودمندي ارائه بخشد و جامعه را به اقتصاد و فرهنگي پيش‌رو، پويا و مقاوم نزديك‌تر سازد. يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد در چندين حوزۀ مفهومي نظير آزادي، استقلال، منزلت اجتماعي، رشد اقتصادي، زيست‌محيط، عدالت اجتماعي و... افتراقات جدي ميان دو الگو وجود دارد كه الگوي اسلامي مصرف اگر به‌كار بسته شود ضمن حذف بسياري از پيامدها و آثار سوء مصرف‌گرايي غربي، مزاياي ادعايي آن و بلكه امتيازاتي ديگر را به دنبال خواهد داشت.