مطالعه‌ي باستان‌سنجي سفال‌هاي گورستان عصر مفرغي كِشيك شهرستان نيكشهر

Archaeometrical Study of Bronze Age Potteries of Keshik Cemetery in Nikshahr

كشف اتفاقي گورستان پيش‌ازتاريخي كشيك در شهرستان نيكشهر استان سيستان و بلوچستان منجر به شناسايي آثار قابل‌توجه بسياري ازجمله فلزات، سفال‌هايي گوناگون و غيره گرديد. در همين‌راستا مطالعه‌ي حاضر برروي خمره‌ي منسوب به چرخه‌ي زندگي و تعداد 9 قطعه‌ي ديگر از سفال‌هاي به‌دست‌آمده كه از اين گورستان كشف شدند، صورت گرفته است. به‌همين‌منظور نمونه‌ها با استفاده از روش‌هاي آناليزي و آزمايشگاهي ميان‌رشته‌اي همانند پتروگرافي مقاطع نازك و آناليز پراش پرتوايكس به‌روش پودري آزمايش گرديد، تا به پرسش‌هايي از قبيل: چگونگي فنِ ساخت(؟) تفاوت‌ها و شباهت‌هاي ساختاري(؟) و همچنين نوع كاني‌هاي تشكيل‌دهنده‌ي سفال‌ها(؟) براي به‌دست آمدن منشأ كانسارهاي آن‌ها پرداخته شود؛ ازاين‌رو با توجه ‌به يكسان بودن عناصر كاني‌هاي موجود در خاك منطقه، نتايج حاصل از روش‌هاي فوق نشان‌دهنده‌ي استفاده از خاك‌هايي با منشأ آبرفتي و منطقه‌اي رودخانه‌ي كشيك براي تمام سفال‌ها دارد كه حاكي از منشأ محلي و بومي سفال‌هاي بررسي‌شده در اين منطقه است؛ هم‌چنين در ساخت سفال‌ها هيچ‌گونه تنوعي از كاني‌ها مشاهده نمي‌شود و تمام آن‌ها از خصوصيات كاني‌شناسي و فناوري همساني پيروي مي‌كنند. فنِ ساخت چرخ‌ساز سفال‌ها باتوجه‌به هم‌سويي يكسان حفره‌ها در مقاطع عرضي مشهود است. حضور كاني‌هاي كلسيت در سفال‌هاي 4، 5 و 10 نشان‌دهنده‌ي دمايي تاحدود 850 درجه‌ي سانتي‌گراد است كه براي ساير سفال‌ها دما فراتر از آن پيشنهاد مي‌گردد. درنهايت باتوجه‌ به آناليزهاي صورت گرفته تشابه تمام نمونه‌ها را چه از لحاظ مواد مورد استفاده در ساخت و چه تكنيك و نحوه‌ي ساخت را يكسان معرفي مي‌نمايند.

Accidental discovery of pre-historic site of Keshik in Nikshahr city of Sistan and Baluchistan, SE IRAN revealed a third millennium BC. Bronze Age cemetery which contains noteworthy artifacts like metal, pottery and etc. this study focuses on the characterization of potteries findings in the Keshik ancient site. Archeaometric studies were carried out on fragments of very important jar called Life Cycle Jar and 9 other pieces of potteries which were obtained from rescue archaeological excavation by Heidari in the Keshik cemetery during 2010. All samples were tested using Interdisciplinary laboratory analysis methods similar to petrography and x-ray diffraction analysis with powder method and the techniques of construction, the differences and structural similarities, and the type of mineral to obtain the origin of their deposits were studied. Due to the uniformity of the existed mineral elements in the soil, the results of the above methods indicate the use of soils with alluvial and regional origin of the Keshik River for all potters, which indicate the local origin of the pottery studied in the area. Also, no variety of minerals is observed in the making pottery, and all of them follow the consistency characteristics of mineralogy and technology. Pottery tufts manufacturing technology is evident in cross sections due to the same alignment of cavities. Regarding the presence of calcite minerals in potteries 4, 5 and 10, temperatures of up to 850 °C and for other potteries beyond that can be suggested. Finally, according to the analyzes carried out, all selected samples represent the same and similar structural elements and minerals in the study area and as a result of the indigenous nature of the production of ceramics. The conducted analyzes present the similarity of all samples, both in terms of the materials used in the fabrication and the technique and the manufacturing method.