عنوان مقاله :
ردپاي گيلگمش و عشتار در فلات‌مركزي ايران؛ آيا نقوش نبرد انسان و جانوران بر ظروف سفالين پيشازتاريخ به داستاني اساطيري اشاره دارد؟
عنوان به زبان ديگر :
A Clue of Gilgamesh and Ishtar on Prehistoric Ceramic Vessel of Iranian Central Plateau
پديد آورندگان :
علي بيگي، سجاد دانشگاه رازي - گروه باستان شناسي، كرمانشاه ،ايران , صدفي، ماندانا صدفي دانشگاه رازي - گروه باستان شناسي، كرمانشاه ،ايران
كليدواژه :
فلات‌مركزي , اينانا/ عشتار , اسطوره , ارباب حيوانات , گيلگمش , پلنگ
چكيده فارسي :
در ميان هزاران ظرف سفالي مكشوف از ايران، تنها بر سطح شمار محدودي از ظروف و قطعات سفالين متعلق به هزاره‌ي چهارم تا دوم قبل‌ازميلاد، كه از فلات‌مركزي و جنوب‌غربي ايران كشف شده‌اند، نقوشي يافت‌شده كه روايت‌گر موضوع خاص و بياني نمادين هستند. اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش است كه نقوش نبرد انسان و جانوران بر ظروف سفالين پيشازتاريخ فلات‌مركزي به چه موضوعي اشاره دارد؟ نقوش اين گونه ظروف به‌حدي كميابند كه پيداست برخلاف ظروف مرسوم دوره‌ي پيشازتاريخ كه نقوش پُرتكرار و رايجي دارند، موضوعي را روايت مي‌كنند كه گويي هنرمند به اسطوره‌اي اشاره دارد كه بيش از همه با نبرد انسان و سگ با يك گربه‌سان بزرگ (پلنگ) در ارتباط است. در اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي تلاش‌شده است كه به كمك ظرف سفالين موجود در موزه‌ي آبگينه و سفالينه‌هاي ايران، ظروف مكشوف از يان‌تپه‌ي ازبكي و گورستان لما، علاوه‌بر بازسازي احتمالي صحنه‌ي ترسيم‌شده بر قطعه سفال‌هاي مكشوف از تپه‌هاي قبرستان و اريسمان، موضوع اين نقوش مورد بررسي و واكاوي قرار گيرد. نقوش سطح سفال‌ها تصويري از نبردِ ميانِ اربابِ حيوانات و پلنگي را نشان مي‌دهد كه از جنبه‌ي مذهبي اهميت دارد. با اين‌كه جزئيات داستان بر ما پوشيده است، اما با وجود نقوش پلنگ‌هاي بي‌سر يا با چهره‌هاي محو، پيداست كه نقوش، بازتابِ داستاني اساطيري هستند. اگر تحليل‌هاي ارائه شده در اينجا درست باشد، تصاوير نقش‌شده بر ظروف هزاره‌هاي ششم و چهارم قبل‌ازميلاد ايران بايد به داستان و روايتي از درگيري ارباب حيوانات (گيلگمش؟) و ايزدي با نمودِ جانورنمايِ پلنگ اشاره داشته باشد كه بعدها و از دوره‌ي سومر در هنر شرق باستان به‌عنوان اينانا / عشتار شناخته مي‌شود؛ اين يافته‌هاي همگون، نشان مي‌دهد در نيمه‌ي غربي فلات‌مركزي ايران از شمال گرفته تا جنوب، به اسطوره‌اي باور داشته‌اند كه ردپايي از آن تا گورستان لما در جنوب‌غربي ايران قابل پيگيري است.
چكيده لاتين :
The city of Sar Pol-e Zahab is located in the western part of Kermanshah province close to the Iraqi border. Due to its geographical location it has played particularly an important role in the Iranian history since it has opened the gate entering the central Zagros and to the Iranian central plateau while as archaeological and historical records witnessed the region of Sar Pol-e Zahab targeted by Mesopotamians as for invading or trading through time. There have been two bas reliefs remained from Anubanini and Idin-Sin, which are located near the Sar Pol-e Zahab city, both historically are of significant. On the inscriptions engraved on both reliefs, those are referred to a name as Batir. Batir is a single mountain has more likely portraited on the Anubanini reliefs. This mountain, as a defensive wall divided the Sar Pol-e Zahab plain into the eastern and western parts. It is important to cite here that the name of Batir is not limited to the name of the mountain in Sar Pol-e Zahab, but the name is also mentioned by some texts obtained from Tel al-Salimeh, that is located in 75 km west of Sarpol-e Zahab, and near the Hamrin Lake, There have been tablets representing the city’s name as “Batir or Batiri” along with a manifestation of a temple was given to the goddess of Batiritum. The presence of two names, could give rise to the question of what relation might be between these two places? Can these two names refer to a single place? Is it possible that Batir could be a holy Mesopotamian name? It seems that, because of the importance of the land of Khelman / Helman (Sar pol-e Zahab) for the Mesopotamians the name of Batir was given by them to a city located near the Batir Mountain. In this paper we trid to provide a clear interpretation of this ancient name based on the texts obtained from Tel al-Salimeh, Anubanini and Idin-Sin inscriptions as well as other Mesopotamian texts. .
عنوان نشريه :
پژوهش هاي باستان شناسي ايران
