ارزيابي آثار تناسب اراضي روي مقادير رواناب با استفاده از مدل SWAT (مطالعۀ موردي: حوضۀ آبخيز كارده)

Assessment of Land Suitability Impacts on Runoff Values using SWAT Model (Case Study: Karde Watershed)

استفادۀ صحيح از اراضي با توجه به قابليتي كه دارند، يكي از راهكارهاي مناسب براي مديريت رواناب حوضۀ آبخيز است. مدير حوضه ميتواند با درنظرگرفتن قابليتها و محدوديتهاي حوضه، از بين تركيبات مختلف و متنوع كاربريها، كاربري بهينه را به‌منظور بهره برداري صحيح از رواناب پيشنهاد دهد. هدف از مطالعۀ حاضر، رتبه بندي تناسب كاربري اراضي با استفاده از روش Fuzzy- AHP در حوضۀ سد كارده مشهد و تأثير آن روي مقادير دبي خروجي از حوضه با استفاده از مدل SWAT است. به اين منظور ابتدا نقشۀ كاربري فعلي منطقۀ مطالعه‌شده با استفاده از فن سنجش از دور و بازديد ميداني تهيه شد. مدل SWAT با استفاده از نقشۀ كاربري موجود واسنجي و ارزيابي شد. سپس، معيارها و محدوديتها براي چهار كاربري مرتع، كشاورزي، جنگل و شهري تعيين شد. نقشۀ تناسب اراضي براي كاربريهاي يادشده با استفاده از تركيب روشهاي فازي و AHP با استفاده از روش MCD در نرمافزار EDRISI تهيه شد. نقشۀ تناسب اراضي تهيه‌شده به جاي نقشۀ كاربري موجود وارد مدل SWAT شد و نتايج بررسي شد. نتايج نشان داد 98/13 درصد مساحت حوضه براي كاربري جنگل مناسب بوده و همچنين وسعت مراتع در كاربري بهينه كاهش يافته است. نتايج مدل SWAT نشان داد با كاربري بهينۀ اراضي در حوضۀ سد كارده به‌ترتيب دبي متوسط و حداكثر روزانه 25/16 و4 درصد نسبت به شرايط فعلي كاهش پيدا ميكند. كاهش مقادير دبي خروجي ميتواند به كاهش سيلاب در منطقه و تغذيۀ سفرۀ آب زيرزميني كمك كند.

One of the suitable strategies for run-off management in watershed areas is correct use of land according to its capability. A watershed manager could offer optimal land use between different combinations of land uses according to capability and limitations which exist in watershed. The purpose of this study is land suitability classification using Fuzzy-AHP method in the Kardeh dam watershed of Mashhad and its effects on run-off quantity using SWAT model. For this purpose, the present land use map of the study area was prepared using remote sensing and field surveys. The SWAT model was calibrated and evaluated using current land use map. Then, criteria and constraints were determined for rangeland, agriculture, forest, and urban land use. Land suitability map for the mentioned land uses was prepared using combination of Fuzzy and AHP methods by MCE in EDRISI software. The prepared land suitability map introduced into the SWAT model instead of the existing land use map and results were evaluated. Results showed that 13.98 percent of the watershed area is suitable for forest and the area of rangelands has decreased in land suitability map. The results of the SWAT model showed with optimal land use in Karde dam watershed, mean and maximum of daily discharge have been reduced respectively 16.25 and 4 percentages. Reduction of the discharge amount helps in flood declining and recharge of groundwater.