جلوه هاي تضاد فكري و زباني در قطعات ابن يمين فريومدي

يكي از شاعراني كه در زمينۀ قطعه‌سرايي و به‌ويژه قطعات اخلاقي و اندرزي در ادب فارسي جايگاه ويژه‌اي دارد، ابن‌يمين فريومدي است. از ويژگي‌هاي برجستۀ اين شاعرِ دهقان، تضاد در نگرش و نگارش است و با نگاهي ژرف‌انديشانه به قطعات او مي‌توان در بسياري از آنها به تعارض در جهان‌بيني شاعر پي برد كه به صورت آشكارا از طريق صنعت تضاد در سراسر قطعاتش گسترش يافته است و از اين صنعت فراخور موضوع و هدف براي زيبايي‌آفريني و بيان مضامين مزبور استفاده مي‌كند. در اين نوشتار، پرسش اصلي اين است كه ابن‌يمين به چه ميزان و به چه علت از تضاد در انديشه و گفتار خود استفاده كرده است و چه ارتباطي ميان تضادانديشي و تضادگويي او وجود دارد؟ نتايج بررسي نشان مي‌دهد كه شاعر در اين رويكرد، بسيار تحت تأثير عدم ثبات شخصيتي و اعتقادي، به‌ويژه موقعيت زماني و مكاني خود بوده است؛ زيرا از لحاظ زماني، عصر شاعر دوران سراسر آشوب در تاريخ ايران محسوب مي‌شده و از لحاظ مكاني، محل زندگي شاعر از ولايت‌هاي پرآشوب‌ بوده‌است؛ در نتيجۀ اين آشفتگي‌هاي دروني و بيروني، كلام شاعر نيز دچار درهم‌ريختگي و آشفتگي مي‌گردد كه به‌خصوص در گسترۀ جهان‌بيني او، از جمله برخورد با دنيا، جبرگرايي و تقديرگرايي، سخنوري و شعرداني، مي‌گساري، مدحيات، نكوهش و بدگويي بازتاب يافته است و سبب شده كه صنعت تضاد، پربسامدترين شگرد ادبي شاعر به شمار آيد. روش پژوهش، توصيفي-تحليلي است و نتايج با استفاده از تحليل بيت‌ها، به شيوه كتابخانه‌اي و سندكاوي حاصل شده‌اند.