تُركِ سن سن گوي من (بررسي بازتاب زبان و فرهنگ تركي در ديوان خاقاني)

Tork-e san san goo-y-e man A Study of the Reflection of Turkish Language and Culture in Khaghani’s Divan

شكي در اين نيست كه بخشي از بن‌مايه‌هاي صور خيال شاعران و نويسندگان، تحت تأثير محيط و قلمرو جغرافيايي آن‌ها شكل مي‌گيرد و به نوعي در آثار ادبي آن‌ها انعكاس و بازتاب مي‌يابد. اين تأثيرپذيري در نويسندگان و شاعران با توجه به روحيّۀ لطيف و حسّاسي كه دارند، بيشتر از ديگران بوده است. بر اين اساس، پژوهش حاضر در پي پاسخ بدين سؤال است كه آيا خاقاني شرواني نيز از زبان و فرهنگ محيط زندگي خود، آذربايجان، تأثير و تأثر پذيرفته است؟ سرزميني كه خاقاني در آن رشد و زندگي كرده است، علاوه بر وجود اقوامِ تُرك در آن، خود نيز تحت حكومت فرمانروايان تُرك اداره مي‌شده است. پژوهش نشان مي‌دهد كه زبان تركي و محيط و فرهنگ آذربايجان به انحاي مختلف در آثار خاقاني بازتاب يافته است؛ علاوه بر حضور مستقيم تعداد بي‌شماري از لغات تركي، تمثيلات و كنايات ترجمه‌شده از تركي، باورها و اعتقادات مردمي و محيط آذربايجان در آثار شاعر تأثير جدّي نهاده و مبناي خلق بسياري از مضامين و تصاوير شعري وي شده است تا حدي كه بدون توجه بدين امر، بخشي از ظرايف و مفاهيم ابيات ديوان خاقاني به‌درستي قابل‌درك و تبيين نيست.

One of the important factors that distinguishes the works of a writer and a poet from the works of others is, in addition to the particular individual style, the bilingualism or the particular geographical environment in which the author or poet has lived. This research shows that the Turkish language and the environment and culture of Azerbaijan are reflected in Khaghani's works in different ways; the translated Turkish allegories and allusions, the popular beliefs and opinions, and Azerbaijan environment, in addition to the direct presence of numerous Turkish words, have had a serious impact on the poet's works and has made him create many of his poetic themes and images to the extent that, parts of Khaghani's Divan cannot be properly interpreted and explained, no matter what.