عصر تصوير بي حجابي و بي حجابي اجباري بررسي وضعيت تصوير بي حجابي در دورۀ پهلوي دوم

دربارۀ مواجهۀ جامعۀ ايران با پديدۀ حجاب (به‌خصوص حجاب زنانه)، دو ديدگاه به‌ظاهر متفاوت وجود دارد؛ اول مقاومت مردم در برابر بي‏حجابي اجباري (كشف حجاب) در دورۀ رضاخان پهلوي و دوم مطابق با برخي از ديدگاه‌ها، واكنش به حجاب اجباري يا قانون حجاب در دورۀ جمهوري اسلامي. در دورۀ اول، در ذيل سياست‏هاي «تجدد آمرانۀ» غربي، بي‏حجابي و در دورۀ دوم حجاب امري تحميلي محسوب مي‏شود. بين اين دو دوره، حكومت 37 سالۀ پهلوي دوم قرار دارد كه به‏رغم استمرار سياست‏هاي تحميل بي‏حجابي، كمتر مورد تحليل قرار گرفته است. تحميل بي‏حجابي در اين دوره، برخلاف دورۀ پهلوي اول، مستقيماً در صحنۀ واقعي اجتماعي نبود، بلكه از طريق گسترش تصاوير رسانه‏اي و تبليغاتي و تأثير بر ناخودآگاه ذهن كنشگران اجتماعي صورت گرفت. به‏علاوه، اين سياست‏ها از دهۀ 1340 با طرح توسعۀ سرمايه‏داري پيوند ‏خورد. در اين مقاله، براي بيان ويژگي تصويري بي‏حجابي، از تعبير «تصوير بي‏حجابي» استفاده شده است. اين تصوير از اندام زنانه يا مردانه عمدتاً تحت تأثير صنايع سينما و موسيقي پس از جنگ جهاني دوم گسترش يافت. پيش از آن، آشكار‌شدنِ تصاوير بي‏حجاب از اندام زنانه يا مردانه چندان رايج نبود  يا حداقل نشانۀ تجدد، ترقي و شخصيت تلقي نمي‏شد. در مقالۀ حاضر، با استفاده از نظريۀ انتقادي مكتب فرانكفورت و چارچوب روشي صنعت فرهنگ، كه در نيمۀ دوم قرن بيستم صورت‏بندي شد، به بررسي وضعيت تصوير بي‏حجابي و تأثير سياست‏هاي پهلوي دوم بر آن خواهيم پرداخت. در نتيجه‏گيري، اولاً اشاره خواهيم كرد كه توجه به ويژگي تصويري تحميل بي‏حجابي، كه از دورۀ پهلوي دوم شروع شد، مي‏تواند دو ديدگاه به‌ظاهر متضاد دربارۀ واكنش جامعۀ ايران به حجاب را توضيح دهد. ثانياً، با توجه به استمرار تصاوير رسانه‏ا‏ي در دورۀ جمهوري اسلامي، پژوهش دربارۀ منازعۀ تصوير باحجاب‌ـ تصوير بي‏حجاب ضرورت دارد.