استعاره و گفت‌وگومندي در رجزهاي شاهنامه بر اساس نظريۀ باختين

Metaphore and Dialogism in Shahnameh Braggadocio : A Bakhtinian Approach

در ميان انواع بلاغي كاربردي در شاهنامه، استعاره يكي از تأثيرگذارترين نمونه هاي بلاغي است كه فردوسي با استفاده از آن توانسته در آنِ واحد به تخيل ­سازي، اغراق، حركت و تصويرسازي بپردازد و از آن به ­عنوان ابزاري جهت ايجاد فضاي گفتماني بهره ببرد و با كاربرد آن، فضايي گفت­ و گو محور به ­وجود آورد. از آنجايي ­كه در رجزهاي شاهنامه با متن گفتماني روبه ­رو هستيم، درمي ­يابيم كه هر كلمه نقبي است به ادراك كلمۀ پيشين و راهي است به سوي ادراك كلمۀ آتي. هر واژه يا با واژۀ ديگر و بيگانه برخورد مي­كند يا اينكه نظام اعتقادي و ذهني مخاطب را هدف مي­ گيرد. در رجز هر دو حالت وجود دارد. پس رجز نظامي گفت­ و گو مدار است و گفت و گوهاي آن به سوي استعاره ­سازي حركت مي­ كند؛ يعني بخشي از استعاره ­سازي­­هاي رجزهاي شاهنامه به ايجاد نوعي فضاي گفت­ و گو مدار منجر شده ­اند. با توجه به نظريۀ باختين، ميان گفت­ و گو مندي و چندصدايي رابطه­ اي تنگاتنگ وجود دارد و زبان نيز در سرشت خود «گفت­ وگو» است، صرف­نظر از اينكه چه پاسخي به­ صورت بالفعل ارائه خواهد شد. چندصدايي نيز ويژگي گفت­ و گومندي است و شاهنامه نيز متن گفت­ و گو مدارِ چند صداست. هدف از تحقيق پيش رو اين است كه با تكيه بر نظريۀ گفت­ و گو مداري باختين و ارتباط آن با استعاره ­سازي، به بررسي ارتباط رجزهاي شاهنامه با روايت­ سازي بپردازد و نشان دهد كه اين ويژگي چگونه در بازپردازي وجوه كنش، تعليق و تعويق آن­ها دخالت دارد و مي­ تواند سبب بروز فضاي گفت­ وگو مدار و گسترش آن براي انتقال كنش­­ ها شود.

Among the various types of rhetorical figures applied in Shahnameh, metaphor is one of the most effective examples of rhetorical devices. Ferdowsi has been able to imagine, exaggerate, move and depict it at the same time by using it as a means to create discursive space and dialogic atmosphere. Since we encounter with the text of discourse in the Shahnameh, we find that every word is a way toward the perception of the former and a way to perceive the word of the future. Each word treats another word or it targets the belief system of the target audience.So, braggadocio is a dialogic- discursive system in which metaphore plays a key role. According to Bakhtin's theory, there is a close relationship between dialogue and polyphony, and language is also "dialogic" in its nature, regardless of what the answer will actually be. Polyphony is also a dialogic feature, and Shahnameh is also a Polyphonic- dialogic text. The purpose of the present research is to investigate the relationship between the braggadocio of Shahnameh with making narration by relying on Bakhtin's dialogic theory and its relationship with metaphor, and to show how this feature interferes with the restoration of action, suspension, and delay. It can lead to a dialogic atmosphere and extend it to transfer actions.