نقد روش‌شناختي 16 مقاله در حوزۀ ادبيّات و سينما

Methodological weakness analysis in literature and cinema research

ضرورت مطالعات ميان رشته­اي در پژوهش‌هاي ادبي ايران در سال‌هاي اخير، به مطالعاتي در فيلم، تلويزيون، نقاشي و ساير «متون فرهنگي» منجر شده است. اين رويكرد كه به نظر مي‌رسد حاصل گسترش نظريه‌هاي مرتبط با نشانه‌شناسي انتقادي و مطالعات فرهنگي است، به ارائۀ پژوهش‌هايي انجاميده است كه از اهداف و بنيان‌هاي فلسفي اين نظريه‌ها فاصله دارند. اين جستار، بر نقد و تحليل شانزده مقالۀ ادبي علمي پژوهشي با موضوع سينما متمركز است و تلاش دارد دريابد چه ابعادي از ارتباط ادبيات و سينما بيشتر مورد توجه اين پژوهش‌ها بوده و چه وجوهي مغفول مانده است. به نظر مي‌رسد پژوهش‌هاي ادبي، در آثار سينمايي نيز به دنبال مؤلفه‌هايي همچون ساختار و روايت از منظر ادبي هستند. در 80 درصد از مقاله‌هاي بررسي شده، رويكردي صرفاً ساختاري و فرماليستي ديده مي‌شود و از آنجا كه نگاه به آثار سينمايي به مثابۀ‌ متني ادبي است، ويژگي‌هاي خاص سينمايي و يا مؤلفه‌هاي فرهنگي و اجتماعي آن‌ها به حاشيه رانده مي‌شود. مطالعات سينمايي با رويكرد انتقادي و فرهنگي با در نظر گرفتن زيبايي‌شناسي ويژۀ فيلم‌ها صرفاً در تعداد معدودي از مقاله‌ها وجود دارد. نتايج اين پژوهش ضعف جدي روش‌شناختي در حوزۀ مطالعات سينمايي در پژوهش‌هاي ادبي را نشان مي‌دهد؛ زيرا همۀ راه‌هاي پژوهش در سينما از منظر ادبيات به توصيف ساختار و محتواي روايتِ داستاني فيلم‌ها ختم شده است. غلبۀ روش فرماليستي در اين حوزه، مي‌تواند به تقويتِ اين ايده بينجامد كه پژوهش‌گران ادبي، اساساً‍ بحث‌هايي همچون نقد فرهنگ از خلال تحليل متون فرهنگي، بررسي هژموني‌هاي رسانه‌ها، تحليل آرمان‌هايي كه متون فرهنگي عرضه مي‌كنند و ... را خارج از حوزۀ پژوهشي ادبي مي‌دانند و يا به دليل سهولت نقد ساختاري اقبال بيشتري به اين رويكرد، نشان مي­دهند.

In recent years, efforts have been made to expand the field of subject selection in literary research, to provide studies in films, television, painting and other "cultural texts." An approach that appears to be the result of expanding theories related to critical semiotics and cultural studies, but has led to the provision of research that does not have the philosophical goals and foundations of these theories. This article focuses on literary scholarly research on the subject of cinema and seeks to understand what aspects of the relationship between literature and cinema are of greater interest to academic literary research in Iran and what remains to be neglected. Literary studies appear to be in cinema looking for structure, narrative and other literary components. In these articles, cinematics are often seen as literary texts, and their cinematic features are marginalized, and cinematic studies with a critical and cultural approach and the consideration of a particular aesthetic of films are investigated in a few articles. This paper also shows a serious methodological weakness in the field of cinematic studies in literary research, since the purpose of the studies in adaptive cinema seems to be the fact that the investigations of literary texts and the other dimensions of the relationship between literature and cinema seem to be unclear, and from the perspective of literature, the only ways by which cinema has been studied has been to describe the structure and content of narratives of the films.