كاركردهاي گستردۀ حرف «واو» در گلستان سعدي

يكي از گونه‌هاي كلمه در زبان «حروف» است كه نسبت به ديگر گونه‌ها گستره محدودتري دارند و بيشتر دستورنويسان زبان فارسي، آن‌ها را در سه دستۀ حروف ربط، حروف اضافه و نشانه جاي داده‌اند. حرف «واو» يكي  از مهم‌ترين حروف زبان فارسي و عربي است كه همچون مفصلي نقش پيوند و ايجاد وابستگي بين اجزاي يك جمله و گاه پيوند بين جمله‌هاي متعدد را برعهده دارد. توانمندي اين واژه در پذيرش معاني و كاركردهاي مختلف، اين فرصت را براي سخنوران فارسي‌زبان فراهم مي‌كند كه براي آراستگي بيشتر سخن خود و پرهيز از ساخت‌هاي تكراري، از آن در جايگاه‌هاي متعددي بهره گيرند. سعدي شيرازي، كه از بليغ‌ترين و گشاده‌زبان‌ترين سخنوران زبان فارسي به‌شمار مي‌آيد، از اين امكان بالقوۀ زبان فارسي بسيار بهره برده است. نگارندگان اين مقاله در پي آن هستند تا كاركردهاي مختلف اين حرف را  از ديدگاه دستوري و زيبايي شناسي ، در گلستان سعدي بررسي كنند . شايان ذكر است كه اين حرف در مجموع در گلستان سعديِ خزائلي، ۲۱۷۹ بار به‌ كار رفته است كه در اين مقاله ذيل ۲۰ عنوان، هم در زير دسته ي حرف ربط و هم حرف اضافه، دسته‌بندي شده ‌است. برخي از گونه‌هاي «واو» كه نگارندگان در متن گلستان تشخيص داده‌اند، در منابع دستوري يافت نشدند و از دستاوردهاي اين پژوهش هستند. اين امر گوياي اين مهم است كه مبحث حروف اگر چه ممكن است در نظر بسياري از نويسندگان و شاعران، دست مايه ي مهمي براي ابراز هنر و شگفتي در زبان به شمار نيايد، ولي باريك‌انديشاني چون شيخ اجل كه از ماهيت و كاركرد عناصر زباني آگاهي بيشتري دارند، از توان مندي حروف نيز غافل نمانده اند و بر دوش آن ها بارهاي عاطفي و زيبايي‌شناسي بسياري نهاده اند.